Los documentos de Leonor de Portugal, reina de Aragón (1347-1348), contenidos en su único registro cancilleresco

The documents of Leonor of Portugal, queen of Aragon (1347-1348), contained in her unique chancery register

Francisco Saulo Rodríguez Lajusticia

Universidad de Cantabria

Departamento de Historia moderna y contemporánea

Facultad de Filosofía y Letras. Edificio Interfacultativo

Avda. de los Castros, 52. 39005 - Santander

rodriguezfs@unican.es

ORCID: https://orcid.org/0000-0002-9194-8360

Fecha de envío: 3/06/2019. Aceptado: 15/08/2019

Referencia: Santander. Estudios de Patrimonio, 2 (2019), pp. 241-284

DOI: https://doi.org/10.22429/Euc2019.sep.02.06

ISSN 2605-4450 (ed. impresa) / ISSN 2605-5317 (digital)

Este trabajo se enmarca en las líneas de trabajo del grupo de investigación SIGYDOC: Signos y documentos. Cultura escrita y sociedad en Aragón (siglos XII-XVIII), de la Universidad de Zaragoza y reconocido por el Gobierno de Aragón (referencia H15_17D)

Resumen: Leonor de Portugal (1328-1348) fue la única reina de Aragón de origen luso. Segunda mujer de Pedro IV el Ceremonioso, su reinado comprende desde finales de 1347 hasta octubre de 1348, momento en el que murió a causa de la Peste Negra. En el Archivo de la Corona de Aragón se conserva un registro cancilleresco, el número 1562, que contiene 57 documentos emitidos por la reina cuya transcripción se ofrece en este artículo.

Palabras clave: Leonor de Portugal; Pedro IV de Aragón; documentos; registro de cancillería; 1348.

Abstract: Leonor of Portugal (1328-1348) was the only queen of Aragon with Portuguese origin. As the second wife of Peter IV the Ceremonious, her reign took place from the end of 1347 till October 1348, when she died because of the Black Death. The chancery register number 1562 from the Archive of the Crown of Aragon contains 57 documents ordered by this queen, whose transcription is offered in this article.

Keywords: Leonor of Portugal; Pedro IV of Aragon; documents; chancery register; 1348.

*****

In memoriam Gonzalo M. Borrás Gualis y Fernando Villaseñor Sebastián

1. Estado de la cuestión y apuntes biográficos

En 1965, Mª Mercè Costa escribía que “pocas noticias nos da la Historia sobre esta figura de mujer que reinó apenas un año junto a su esposo, aquel singular Pedro IV que guió los destinos de Aragón durante medio siglo”1. Medio siglo después, la que fuera la única reina de origen portugués que ha tenido la Corona de Aragón sigue sumergida en el misterio.

Quizá por no haber completado un año en el trono aragonés y por haber sido completamente ensombrecida por la figura de su marido, Pedro IV, son muy escasas las líneas que se le han dedicado, incluso por historiadores que, centrados en la figura del Ceremonioso, apenas se han acordado de las mujeres que lo acompañaron en general ni de Leonor en particular.

Considerando que no resulta posible abordar aquí todas las publicaciones que se han realizado sobre Pedro IV de Aragón, lo cierto es que las más reputadas y, por lo tanto, también las más consultadas, apenas nombran a la segunda esposa del Ceremonioso. Ni una sola mención contiene el trabajo clásico de Rafael Tasis2; lo mismo sucede en la monografía de Francisco Gimeno sobre el fenómeno de la escritura real en este periodo3 y contadas son las ocasiones en las que Leonor de Portugal aparece en el relativamente reciente libro de Ernest Belenguer sobre este monarca4.

Teniendo en cuenta pues que la bibliografía que tiene a Pedro IV como protagonista no resulta especialmente útil para estudiar a las reinas y menos en el caso de una que no llegó a completar ni un año en el trono, se hace especialmente necesario acudir a publicaciones muy concretas que, por otra parte, son también bastante escasas.

Partiendo del citado trabajo de Mª Mercè Costa, que básicamente hizo un recorrido por las noticias biográficas que le proporcionó el registro nº 1562 del Archivo de la Corona de Aragón cuyo contenido se ofrece íntegramente en este artículo, los últimos días de la reina que, en octubre de 1348, huía desesperadamente de la peste fueron analizados con minuciosidad y abundantes referencias documentales por José Martínez5.

Puede decirse que, al haber sido reina durante tan poco tiempo, los detalles biográficos ya fueron tratados prácticamente en su totalidad por estos autores, por lo que los que han venido posteriormente poco nuevo han podido añadir. Este sería el caso de aportaciones como, por ejemplo, las de Concha García6, Ana Maria Seabra de Almeida7 o Margarita Cabrera, ésta última únicamente en lo que se refiere al óbito de la reina8.

Realizando un compendio de la información que proporcionan todos estos autores, el matrimonio de Leonor con Pedro IV se produjo en 1347 cuando era una infanta joven, que no llegaba a los veinte años y que era pretendida también por Alfonso XI de Castilla para su sobrino Fernando de Aragón, hermanastro del Ceremonioso y uno de sus más acérrimos enemigos. Decantada la balanza a favor de los intereses aragoneses, en junio de 1347 la todavía infanta portuguesa se embarcó en dirección a Barcelona porque “era preferible navegar contorneando la Península que habérselas con los del desairado reino vecino”9.

Entre este momento y finales de año, Pedro IV concedió a su nueva esposa diversos lugares, que son los que aparecerán posteriormente en el registro 1562 y, por ende, en la colección documental que aquí se presenta. Parafraseando a Maria Mercè Costa, el Ceremonioso “ordenó a los jurados y prohombres de Vilafranca del Panadès y de Cervera que enviaran sus procuradores a Barcelona para prestar juramento y llamó también a los alcaides de los castillos roselloneses de Ça Roca, Montesquieu, Corçavi, Ça Bastida y Castellvell. Y a la propia reina asignó los lugares de Tarazona, Jaca y Teruel y los castillos y lugares de Candanchú, Canfranc y Colliure [...] Además le dió ciertas cantidades sobre las aljamas de judíos de Valencia, Vilafranca del Panadés, Cervera y Borja”10.

El desembarco de Leonor en Barcelona trajo consigo una boda que se vio envuelta en un ambiente gris y deslucido por coincidir con la muerte del infante Jaime, hermano de Pedro IV y hasta el momento uno de sus más poderosos enemigos por haber aglutinado en torno a su figura a la nobleza descontenta con el Ceremonioso.

Ernest Belenguer ha destacado cómo Leonor de Portugal fue una reina que no tuvo suerte porque “vivió junto a él los peores meses de las Uniones”11, además de por las trágicas circunstancias que condujeron a su muerte. Efectivamente, el primer semestre de 1348, en el que la reina se encontraba entre Sagunto y València tal y como muestra la documentación, podría definirse como un momento en el que los reyes estaban prácticamente prisioneros de los nobles de la Unión mientras la peste iba haciendo acto de presencia.

A partir de verano, encontramos a una reina y, por ende, a una comitiva real que abandona el litoral mediterráneo con el principal objetivo de esquivar la enfermedad y que inicia un viaje hacia tierras de interior, recalando en Teruel a finales de junio (doc. 44) y llegando a Zaragoza a comienzos de agosto de 1348 (doc. 49). Como es sabido, la peste barrió también Aragón y por este motivo los reyes volvieron a dirigirse hacia el sur, yendo de nuevo a Teruel y continuando viaje hasta Jérica, donde Leonor falleció a finales de octubre.

El último documento que conforma esta colección nos muestra a la reina en Villar del Salz (doc. 57), localidad que se encuentra a aproximadamente 70 kilómetros al norte de Teruel. Era el 14 de octubre y el día en que Leonor de Portugal dejó de escribir. A partir de este momento, se iniciaron las dos últimas semanas de una vida que concluyó el 30 de octubre cuando, tal y como Pedro IV le comunicó a Alfonso IV de Portugal, “despues grand dolor de febre continua, passo d’aquesta vida el jueves mas cerca passado, enta hora del primer suenyo”12.

2. La documentación emitida por Leonor de Portugal

Parece claro, a tenor de lo anterior, que los detalles biográficos de Leonor de Portugal son ya completamente conocidos y no cabe esperar ninguna sorpresa en este sentido. Cabe pues reflexionar sobre algo en los que los autores citados anteriormente no se detuvieron tanto, esto es, su producción documental.

Acudiendo en primer lugar a una perspectiva general, se hace necesario en primer lugar abordar la cuestión de si las reinas de Aragón escribieron y si lo hicieron mucho o poco. A falta de un estudio que aborde el tema en profundidad para todo el periodo medieval y no centrándose en personalidades muy concretas, Alexandra Beauchamp ha constatado la enorme desigualdad con la que nos encontramos tan solo en el siglo XIV, desde soberanas cuyas disposiciones ocupan varios miles de folios hasta otras que, incomprensiblemente, parecen no haber escrito prácticamente nada al no tener ningún fundamento la posibilidad de que se haya perdido todo de ellas13.

Si examinamos su trabajo, vemos cómo Leonor de Portugal supuso un punto de inflexión entre escribir o no hacerlo. Si hasta el momento podía considerarse algo minoritario o incluso anecdótico14, lo cierto es que, tras ella, todas lo hicieron y en gran abundancia, llegando incluso a las cifras de Violante de Bar o de María de Luna con más de seis mil folios de diplomas cada una.

Centrándonos exclusivamente en la reina Leonor, la práctica totalidad de sus escrituras se concentran en el registro de cancillería nº 1562 del Archivo de la Corona de Aragón, que abarca de diciembre de 1347 hasta octubre de 1348. Dicho registro se caracteriza por un estado de conservación bastante delicado, con muchos márgenes mutilados, hojas afectadas por la humedad y diversas pérdidas de soporte provocadas por insectos bibliófagos.

Los 57 documentos contenidos en el registro, cuya lectura se hace a veces harto complicada por las pérdidas de texto ocasionadas por los problemas comentados en el párrafo anterior y por algunos de los remiendos que se han utilizado15, se encuentran copiados en la escritura gótica aragonesa propia de la época, la misma que se utilizaba en los diplomas del monarca, que también se emplearía bajo su sucesora Leonor de Sicilia y que responde a unas características que han sido muy bien definidas por Asunción Blasco, Pilar Pueyo y María Narbona16, entre muchos otros.

Aunque no todos los documentos emitidos por una oficina cancilleresca se trasladaban a los registros por motivos cuya explicación nos alejaría del propósito de este artículo, parece que la práctica totalidad de los diplomas intitulados por Leonor de Portugal sí se encuentran copiados en su único registro conservado, puesto que Alexandra Beauchamp no encontró ninguna carta original suya17 ni tampoco nosotros hemos sido capaces de hacerlo18.

Resulta sorprendente que en el registro nº 1562 no figure el que podría considerarse el documento más importante emitido por la reina, como fue su testamento de 13 de septiembre de 1348. Como quiera que todos los estudiosos de la reina anteriormente citados lo han mencionado y han contado sus detalles con relativa minuciosidad19 y puesto que no aparece en el registro cuya colección documental se ofrece, no nos detendremos a hablar del mismo.

Finalmente, cabe señalar que en la sección de Maestre Racional del Archivo de la Corona de Aragón se conserva un libro de cuentas correspondiente a su reinado realizado por su tesorero Ramón de Valle y que se encuentra en bastante mal estado de conservación20.

Resumiendo, si exceptuamos su testamento, todo parece indicar que la documentación promulgada por la reina Leonor de Portugal durante el poco menos de un año que estuvo al frente del trono aragonés quedaría circunscrita al registro nº 1562 de la sección de Real Cancillería del Archivo de la Corona de Aragón, cuya transcripción íntegra se presenta a continuación21.

Apéndice documental

1

1347, diciembre, 11 Barcelona

La reina Leonor concede a Guillermona, viuda de Isern de Lautres, vecino del valle de Sóller, una prórroga de tres años para abonar las deudas que su marido había contraído con los judíos

Archivo de la Corona de Aragón, Real Cancillería, registro 1562, f. 1v.

Alienora, Dei gratia regina Aragonum, etcetera, dilectis nostris gubernatori in regno Maio/rice vel eius locum tenenti, vicariis, baiulis et aliis quibuscumque officialibus Maiorice ad quos / presentes pervenerint, salutem et dilectionem.

Per supplicationem humiliter nobis oblatam pro parte / Guillerm[o]ne, uxoris Iserni de Lautres, quondam habitatoris vallis de Soyler, insule Maiorice, / necnon etiam per aliquos nostros familiares intelleximus quod ipsa remansit in sua viduitate / cum tribus filiabus et aliter cum magno (roto)e debitorum quibus dictus quondam maritus ipsius te[nebat] / inter que obligata remansit aliq[ui]bus iudeis in aliquibus peccunie quantitatibus, de quibus ipsa / iam solvit aliquam partem, set inde adhuc remanent ad solvendum ipsis iudeis [s]eptua/ginta libras regalium Maiorice vel carta quas non posset solvere de presenti sine de (mancha)dicione / immobilium que possidet, ex quibus vitam acquirit sibi et dictis filiabus eiusdem, [quare] fuit / nobis humiliter supplicatum quod inspecta eius inopia et paupertate dignarem sibi inducias / concedere contra iudeos quibus est obligata.

Nos vero, habita informatione quod dicta Guillermone (sic) / est persona miserabilis et tam sibi quod dictis suis filiabus compaciamini pro affectu, ideo / volumus et cuilibet vestrum mandamus quatenus omnes iudeos creditores ipsius Guillermone posi/to quod privilegiati existant sit efficialiter iudicatis quod penis quibuslibet cessen[ti]bus et / usuris (dicte?) Guillermone concedant spacium trium annorum a date presentis in(ilegible) /candorum infra quos dictam Guillermonam aut correos seu fideiussores (ilegible) / dicto viro suo in aliquo non compellant.

Hoc enim gratum habemus pariter et (ilegible)eptum / et dictis iudeis reparatiabimus istud (ilegible).

Datum Barchinone, tercio idus decembris / anno Domini Mº CCCº XL septimo.

Prior vidit.

2

1347, diciembre, 22 Barcelona

La reina Leonor nombra a Sancho Martínez Ladrón, caballero, su baile general.

ACA, Real Cancillería, registro 1562, f. 1.

Nos Alienora, Dei gratia regina Aragonum, Valencie, Maiorice, Sardinie / et Corsice, comitissaque Barchinone, Rossilionis et Ceritanie, considerantes / de fide et legalitate vestri, dilecti nostri Sanccii Martini Latronis, militis, / tenore presentis carte nostre comittimus sive comendamus vobis officium ba/iulie generalis nostre in universis et singulis civitatibus atque locis nobis pro / camera ac dodario et donatione propter nupcie assignatis, ita quod vos sitis baiulus / generalis noster quamdiu de nostre processerit beneplacito voluntatis et regatis ac exer/ceatis officium ipsum bene, fideliter et legaliter, redditus ac iura nostra fideliter / procurando, exigendo ac legaliter conservando.

Et omnia alia et singula faciendo / ac exercendo, que baiulus generalis regnarum Aragonum preteritarum illustrisimi sunt / fiori solita ac etiam exerceri et que ad dictum officium competere quomodolibet / dinoscantur habeatis proinde ratione laboris sive salarii vestri iura s[o]lita / ac etiam consueta.

Mandantes huius serie universis et singulis officiali/bus et subditis nostris in dicto regno Aragonum constitutis, presentibus et / futuris, quod vos, dictum Sanccium Martini, habeant et teneant pro baiulo genarali / nostro vobisque pareant, respondeant et attendant in et de hiis omnibus et (roto) / de quibus aliis baiulis generalibus dictarum reginarum preteritarum est assuetum / pa[ra]ri, attendi ac etiam responderi, in cuius rei testimonium presentem cartam / [nost]ram facti iussimus sigilli nostri pendentis munimine roborata.

Datum Barchinone, / [u]ndecimo kalendas ianuarii anno Domini Mº CCCº LXº septimo.

Bartholomeus de Podio mandato domini regis et domine regine.

3

1347, diciembre, 31 Barcelona

La reina Leonor comunica a los bailes de Manresa, Vilafranca del Penedès y Sant Pere d’Aüira su intención de desplazarse de Barcelona a València y les ordena que preparen animales de montura para el camino.

ACA, Real Cancillería, registro 1562, ff. 1v.-2.

Nos Alienora, etcetera, fideli suo baiulo Minorise [vel eius] locum tenenti, salutem, [etcetera].

Cum nos, Deo dante, die iovis ventura proxime a civitate Bar[chinone] / [rec]edere habeamus versus civitatem Valencie iter nostrum arri[pie]ndo, [propterea] / volumus ac vobis dicimus et mandamus quatenus animalia, tam azemilas quam de [sella] / que lator presentium [ratione] dixerit nobis ac nostro itineri fore [necessaria facietas / ei tradi, reiecta] dilatione quacumque, quoniam [ductoribus] // ipsorum satisfieri mandabimus in (roto) assueto.

Datum Barchinone, / sub nostro sigillo maiori pridie kalendas ianuarii anno Domini Mº / CCCº XLº septimo.

Bartholomeus de Podio pro curia.

Similes:

Baiulo Villefranche Penitens[is] vel eius locum tenenti.

Baiulo loci Sancti Petri de Auro vel eius locum tenenti.

4

1348, enero, 2 Barcelona

La reina Leonor informa que Velasco Martínez, cantor de la iglesia de Braga, ha sido llamado a acudir ante la Santa Sede, motivo por el cual pide que se le permita transitar por el reino libremente y sin que se le ponga ningún impedimento.

ACA, Real Cancillería, registro 1562, f. 2.

Alienora, Dei gratia regina Aragonum, etcetera, dilectis et fidelibus universis et / singulis officialibus ac subditis illustrissimi domini regis viri et domini nostri karisimi / atque nostris presentes litteras inspecturis, salutem et dilectionem.

Cum Velascus Mar/tini, precentor ecclesie Brecarensis, lator presentium ad curiam romanam in presen/ciarum accedat, propterea volumus vobisque mandamus itero iamdictum Velascum cum fa/milia equitatis peccunia et rebus suis transire libere permittatis ipsumque / favorabiliter pertractetis nec permittatis ei per quospiam iniuriam, violentiam / seu gravamen inferri quin imo provideratis ei si necesse fuerit et a vobis et / quisierit de securo transitu et conductu. Presentes vero post duos menses / a date presentium inanta computandos minime valere volumus set per vestrum / alterum cui ultimo presentate fuerit precipimus retineri.

Datum Barchinone, q[uar]to / nonas ianuarii anno Domini Mº CCCº XLº septimo.

Prior vidit.

Domina regina mandavit Bartholomeo de Podio.

5

1348, enero, 3 Barcelona

La reina Leonor dispensa a los jurados de Valencia de cuantas decisiones pudieran haber tomado sin su permiso pese a que primero debían contar con su autorización, entendiendo que lo habrían hecho por beneficio del reino e indicándoles que ya había hablado con el rey para aclararle el tema.

ACA, Real Cancillería, registro 1562, ff. 2v.-3. Mal estado de conservación, con fragmentos que resultan ilegibles.

A reyna d’Aragon.

Vimos huna grande carta vossa data XXIII <dies> do mes de decembre <en que nos> enviavedes dizer (tachado: que per al/gunas) que per algunas presonas (ilegible) us he dado a entender que porque nos non / eramos en forma de justiça que vos demadavades (sic) eramus non pones maravilhada / porque de ses feictos vossos non nus aviades scripto e que por ende aviades acordado de nus / acuerdos compridamente tud los ditos feitos en que stam e som postos aciu e dia doie por tal que / nos possamos entender se demandavades justicia de si contastes eses feitos (ilegible) / longamente assi como sabedes que na dita carta he contenida.

Ouitrosi (sic) na fin dessa [carta] devera/[d]es que porque vos erades çertos que tud los ditos feytos do regno de Valençia avian de ir / per nossa mano e que as nossas soplicaciones e rogos (ilegible) alguna / queriendo lo senhor rey caviesse contra vos e que nos rivades os ques rogos / e soplicaciones nos podeitamos melior fazer se soubessemus a verdade dos [es]tos / feytos que nos soplicavades que nos quissessemus pedir en mercet a nosso senhor el / rey que el e nos nus fossemos logo para a a dita cidade <e regno> de Valençia, ca vos cons(ilegible)nades / magero sen toda dubda que logo que nosso senhor el rey e nos fossemos no del regno / se colherian todas las tribulaciones e trovas e deffazimentos que som en ella e entendo/mus (ilegible) todo aquelo que nus eviastes (sic) dizer e grezimus vus lo muito especialmente que // (ilegible) nos mostrastes que fiava/des de nos e que (?)chaderes que vossos feitos e nos dema el seo (ilegible) en aquell / stado que compre no serviçio de nosso senhor el rey e de vosoutros e ben et podestes / entender de nos e des nossos que tal era a nosso (ilegible).

E sabe Deus que nus pesou e / pesa muy de coraçon de [to]das essas tribulaciones que dizedes e nos preçebuda a dita / carta vossa falamus con nosso senhor el rey como entend[i]mus que compria e ell logo / outro dia per la mainhana tomou seu caminho para ala e nos seguiramuslo o mais / que poderimus e se per vos non est[ov]ier vosa ho acharedes benigno e mi/sericordioso e nos outrosi faremos tod[o] aquel que podermus para todo seer asse/ssegado e tornado ao stado que deve.

En[tre]gamus vus que queirades dar do vos / (ilegible)igar ao bem e ao assossego. E si queredes (parlar?) e aquel que devedes e (ilegible)/des querendo a lo fe(mancha) nos falaremos con vostro mays compridamente.

Data / en Barçelona, tres dies de jenerio do anno de Nosso Senor mil e trezentos / XL VII.

Dominus episcopus Alborensis misit eam / factam in forma ut superius et ex parte / (mancha) domine regine.

E enviamos vos essa nossa carta en pourtogauses para entender (ilegible) havemos / este fecho a talante e que ven de nos e destes messegeyros de nosso padre / que a los vistes en Denia e Gandia es que es ben sabedes que furon sospectosos / que eran vossos bandeyros. E outrossi vos rogamos que querades por o nosso / livrar de todo a mollier de en Berenguer de Codenas, nosso escrivan / de razon, consellero de nosso sennor el rey e nosso, e guardez vo lo emos muyto.

Predicta littera era suprascriptio sequens a vos jurados e homines bonos de / cidade de Valença.

6

1348, enero, 5 Barcelona

La reina Leonor informa que Esteban Alfonso, su clérigo, ha sido llamado a acudir ante la Santa Sede, motivo por el cual pide que se le permita transitar por el reino libremente y sin que se le ponga ningún impedimento.

ACA, Real Cancillería, registro 1562, ff. 2-2v.

Alienora, etcetera, dilectis et fidelibus universis et singulis officialibus ac subditis / illustrissimi domini regis, viri et domini nostri carissimi, atque nostris presentes litteras ins/pecturis, salutem et dilectionem.

Cum Stephanus Alfonsi, clericus noster, ac nepos venerabilio // et discreto viri Gomecii Martini, c[amer]arii nostri lator regencium ad curiam roma/nam in presenciarum accedat pro negociis nostris gerendis, propterea volumus vobisque mandamus / quatenus iamdictum Stephanum, cum familia et cum quodam ronsino de pilo nigro, peccunia / et rebus suis transire libere permittatis ipsumque favorabiliter pertractetis nec / permitatis ei per quispiam iniuriam, violentiam seu gravamen inferri quin imo / provideatis ei si necesse fuerit et a nobis requisierit de securo transitu et conduc/tu. Presentes vero [p]ost duos menses a date presentium intenta computandos minime / valere volumus set per vestrum [alterum] cui ultimo presentate fuerint precipimus re/tineri.

Datum Barchinone, nonas ianuarii anno Domini millesimo CCCº XL VIIº.

Prior vidit.

Prior canciller misit expedita.

7

1348, enero, 19 Tarragona

La reina Leonor comunica a los bailes de Vilafranca del Penedès, L’Arboç, Montblanc y Sarral su intención de desplazarse de Tarragona a València y les ordena que preparen animales de montura para el camino.

ACA, Real Cancillería, registro 1562, ff. 3-3v.

Alienora, etcetera, fideli nostro baiulo Villefranche vel eius locum tenenti, salutem, etcetera.

Cum nos, Deo dante, a civitate Terrachone recedere habeamus versus civitatem Valencie // iter nostrum arripiendo, propterea volumus ac vobis dicimus et mandamus quatenus animalia, / tam azemilas quam de sella, que lator presentium [ratione] dixit nobis ac nostro itineri / fore necessaria faciatis ei tradi, reiecta dilatione quacumque, quoniam ducto/ribus ipsorum satisfieri mandabimus salaprio (sic) assueto.

Datum Terrachone, quar/todecimo kalendas febroarii anno Domini Mº CCCº XLº septimo.

Prior vidit.

Bartholomeus de Podio pro curia.

Similes:

Baiulo de Arbucio vel eius locum tenenti.

Baiolo Montisalbi vel eius locum tenenti.

Baiulo de Regali et baiulii sui vel eius locum tenenti.

8

1348, enero, 22 Cambrils

La reina Leonor encarga a Bernardo de Piedra, jurisperito de Vilafranca del Penedès, la realización de una investigación sobre los judíos de la localidad, después de haberse comprometido el rey a no interferir a través de sus propios comisarios.

ACA, Real Cancillería, registro 1562, f. 4.

Alienora, etcetera, fideli nostro Bernardono (sic) de Petra, iurisperito Villefranche Penitentis, / salutem, etcetera.

Cum illustrissimus dominus rex, vir et dominus noster karisimus, in dominatione / et assignatione nobis facta de aliama Villefranche predicte promiserit nobis quod durante as/signatione ipsa non faciet inquiri per aliquos comissarios contra aliamam predictam, / immo, si per aliquem vel aliquos comissarios <fieret> inquisitio contra ipsos iudeos, illos penitus / revocabit ut habet et alia in carta dicte donationis et assignationis latius continetur. Et vos ut percipimus, ex comissione inde vobis facta, inquiratis contra iudeos predictos super / manifestationibus ac aliis de quibus ex causa predicta inquirere non debetis nec po/testis absque preiudicio nec assignationis predicte.

Ideo, volumus et vobis mandamus quatenus / in inquisitione predicta supersedeatis procedere donec nos fuerimus cum dicto domino rege / et postquam unum mensem infra quem in presentis intendimus facere debite provisione.

Datum / in loco de Cambrils, XIº kalendas febroarii anno Domini Mº CCCº XL septimo.

Prior vidit.

Domna regina mandavit Bartholomeo de Podio.

9

[1348], febrero, 8 Sagunto

La reina Leonor comunica a los jurados de València que envía hacia allí a Alfonso Navaes como mensajero de su padre y de ella misma, con el ruego de que le crean en aquello que les cuente.

ACA, Real Cancillería, registro 1562, f. 3v.

A reyna d’Aragon.

Jurados e hommes buenos da çidade de Valença. Fazemus vus saber que nos enviamus a / (ilegible) [Al]ffonso Navaes, cavaleiro e conselleiro de nosso padre e nosso, por algunes / razones que vus el dira. E rogamus vus que o creades daquelo que vus disser da nossa parte. /

Data en Murvedro, vernes, VIIIº dias do mes de fevreio. /

Bartholomeus de Podio mandato / domine regine fecit per episcopum Segorbiensem / exponere sine signo.

10

1348, febrero, 12 Sagunto

La reina Leonor escribe a Elisenda de Moncada, última esposa de Jaime II, indicándole que había consultado con el rey lo que ella había preguntado y que era deseo de éste que la doncella Leonor de Anglería, nieta de Elisenda, permaneciera en la casa de la reina, a diferencia de Catalana de Puigvert, que podía permanecer donde se encontraba en ese momento.

ACA, Real Cancillería, registro 1562, f. 4v.

Illustri domine Elisendi, Dei gratia [regine] Aragonum, serenissimi domini regis Iaco/bi bone memorie relicte, Alienora, per eandem reginam Aragonum, etcetera, salutem et verum / felicitatis augmentum.

Recepimus cartam vestram et, eius tenore plenarie intellecto, / vobis ducimus respondendum quod super facto nobilis domicelle Elienore de Angelaria, neptis / vestre sive neboda, et Cathalane de Podioviridi, de quibus nobis scripsistis locute / fuimus cum domino rege viro et domino nostro karisimo qui nobis respondit quod place/bat sibi ut iuxta ordinationem suam Barchinona facta dicta nobilis Elionor / esset in domo nostra eo modo et forma quibus est nobilis domicella Beatrix / (Cornelii?), sed quod dicta Cathalana remaneret ut nunc est nec aliud a dicto domino / rege potuimus super hiis obtinere sic que nos velitis habere proinde rationabiliter ex/cusatas.

Ceterumque de statu nostro cerciorari cupitis vobis harum serie intimamus / quod per Dei gratiam votiva corpori et incolumitate potimur, rogantes vos ut quo / (omnes?) se facultas ingesserit de statu vestro nos informare velitis et habebimus / illud gratum.

Datum in villa Muriveteris, IIº idus febroarii anno Domini Mº CCCº XL / septimo.

Prior vidit.

Prior misit expedita.

11

1348, febrero, 13 Sagunto

La reina Leonor encarga a Gómez Velasco Moutinho que investigue si se habían renovado violarios en Tarazona, Jaca, Canfranc o Candanchú, puesto que tenía intención de suprimirlos.

ACA, Real Cancillería, registro 1562, ff. 4-4v.

Alionora, etcetera, dilecto suo Gomezio Velasci Moutinho, salutem, etcetera.

Volumus et vobis dicimus / [et] mandamus quatenus, diligenter atque sollicite, indagetis et perquiratis <dum in partibus (nostris?) fueritis> si sunt innovata / in civitatibus Tirasone et Iacce atque locis de Campofrancho et de Campdalchun / aut violaria sive quevis alia que assignata existante quibusvis personis et inde nos / incontinenti clare et liquide informare actetis. Cum (ut?) scitis aut scire debetis nos // dictas civitates et loca deshobligare (habere?) debeamus et in hoc diligentia sollicita / prebeatis taliter quod, si talia essent, nos satisfactionem seu esmendam (sic) alibi ut conven/tum est habere possimus.

Et hoc non differatis seu aliquatenus immutetis sicuti nobis / servire cupitis et placere.

Datum i[n v]illa Muriveteris, idus febroarii anno Domini Mº / CCCº XLº septimo.

Prior vidit.

Prior misit expedita.

12

1348, febrero, 14 Sagunto

La reina Leonor acusa recibo de una carta enviada por la infanta Constanza22, quien le indicaba que se encontraba en buen estado de salud, respondiéndole que también la reina estaba bien.

ACA, Real Cancillería, registro 1562, ff. 4v.-5.

La reyna d’Arago.

Infanta. Havem reebuda vuestra litera e aquella encesa vos responem que avem / ut gracia pler de la vestra bona sanitat e de les inclites infantas dona Io/hana e dona Maria, molt cares filles nostres, pregant vos que tota hora / que (Avinoni ea?23) naurets nos façaes saber aço mat. E car velets esser // certa de nostra sanitat, vos fem saber que per la gracia de Deius sem sana e / en bo estament.

Data en la vila de Murvedre, a XIIII dies del mes / de febrer en l’any de mil CCC XL se[t].

Prior vidit.

Predicta littera fuit directa in suprascriptio[ne] ut sequitur: A la inclita infanta / dona Constanca, molt cara filla nostra.

13

1348, febrero, 21 Sagunto

La reina Leonor comunica a Borriana, Villarreal, Castelló de la Plana, Segorbe y La Vall d’Uixó su intención de salir de Sagunto y les ordena que preparen animales, tanto de montura como de carga, para el camino.

ACA, Real Cancillería, registro 1562, ff. 3v-4.

Alionora, etcetera, fidelibus suis iusticie, iuratis et probis hominibus ville de Burriana, / salutem, etcetera.

Cum nos a villa Muriveteris recedere habeamus, propterea vos dicimus et / mandamus quatenus animalia, tam de sella quam de bast, que lator presentium vobis dixerit iti/neri nostro fore necessaria tradi faciatis eidem, quoniam nos in provisione ac / logerio ipsorum faciemus satisfieri, ut est moris.

Datum in villa Muriveteris, Xº / kalendas martii anno Domini Mº CCCº XL septimo.

Prior vidit.

Bartholomeus de Podio. //

Similes:

Iusticie, iuratis et probis hominibus Ville Regalis.

Iusticie, iuratis et probis hominibus Castilionis et Campi de Burriana.

Iusticie, iuratis ac probis hominibus civitatis Sugurbi rogando.

Alcaydo et baiulo castri et vallis de Uxone vel eius locum tenenti rogando.

14

1348, marzo, 1 Sagunto

La reina Leonor revoca el nombramiento de Sancho Martínez Ladrón como baile general en beneficio de Ramón de Valle.

ACA, Real Cancillería, registro 1562, f. 5.

Alionora, etcetera, dilectis et fidelibus [universis] et singulis officialibus et subditis / nostris infra civitates ac loca (roto) pro camera ac dodario sive dominatione prope / nupcie assignata ad quos presentes provenerint, salutem et dilectionem.

Licet nuper cum carta / nostra sigillo penden[ti] munita data Barchinone XIº kalendas ianuarii anno sub/[scri]pto comisissemus dilecto nostro Sanccio Martini Latronis, militi, officium baiulie / generalis nostre in dictis civitatibus atque locis quamdiu de nostra proced[ere] voluntatem prout / hec et [a]lia in dicta carta latius continetur.

Quare tamen nunc ex carta ipsum a dicto / officio duximus harum scire amovendum et etiam revocandum, propterea vobis dicimus / et expresse mandamus quatenus dicto Sanccio [Martini] (ilegible) dicte nostre comissionis / (minime?) obediatis seu de redditibus ac iuribus nostris quibuslibet eidem respondere / (roto)atenus presumatis, sed de eis omnibus dilecto consiliario et thesaurario / nostro Raymundo de Valle seu quibus loco sui voluerit respondeatis integre / et complete prout iam a nobis habetis literatorie in mandatis.

Nos enim tenore presen/ti iniungimus et etiam inhibemus dicto Sanccio Martini ut de dicto officio se / nullatenus intromitat quinimo ab exercicio (tachado: ex) eiusdem cesset visis presentibus et / desistat.

Datum in villa Muriveteris, kalendas martii anno Domini Mº CCCº XºL (sic) / septimo.

Prior vidit.

15

1348, marzo, 3 Sagunto

La reina Leonor designa a Mahoma, sarraceno portugués, alcalde de los mudéjares de Tarazona y de Teruel.

ACA, Real Cancillería, registro 1562, ff. 5-5v. Mal estado de conservación con diversos fragmentos ilegibles por tinta desvaída.

Nos Alionora, etcetera.

Volentes te, Mahomam, sarracenum filium de Fagone, sa/rraceni regni Portugalis, favore prosequi (ilegible) respectu Axie, sarracene / de domo nostra, Avie cui dicti Mahometi tenore presentis carte nostre in (dicta?) / nostra interest ratione assignationis camere nostre comitimus sive comendamus // tibi, dicto [Mahometo] alcadi officium sarracenorum civitatis Tirasone et Turolii / ac alios locorum (ilegible) [pro camera assignatorum], ita quod tu sis alcadius sarracenorum / in dictis civitatibus atque lo[cis] ipsumque oficium teneas atque regas pro te / vel substitutum tuum idoneum [b]ene et legaliter sicut decet faciendo et exer/cendo ea omnia et singula que ad dictum officium [poteret] quomodolibet dinoscantur / quamdiu tamen de nostre processerit beneplacito voluntatis.

Habeasque pro tuo / salario et labore illud salarium sive iura que alii alcadi sarracenorum con/sueverunt recipere et habere.

Mandantes per presentem cartam nostram sarra/cenis dictarum civitatum et locorum (roto) dictum Mahometum nec pro eorum alcadis / habeant et teneant tibique substitu(roto) pareat et obediant ac respon/deant de hiis omnibus et singulis de quibus alcadio eorum assueti sunt parare, / obedire ac etiam respondere quamdiu vobis placuerit, ut est dictum.

Mandamus / etiam universis et singulis officialibus nostris quod comissione[m] nostram habeant, / teneant et observent et non contraveniant aliqua ratione, in cuius rei testi/monium presentem cartam nostram tibi fieri iussimus sigilli nostri pendentis / munimine roborata.

Datum in villa Muriveteris, Vº nonas martii / anno Domini millesimo CCC XL [septim]o.

[Prior vidit].

Domina regina mandavit Bartholomeo de Podio.

16

1348, marzo, 3 Sagunto

La reina Leonor nombra a Pedro Martínez de Martes lugarteniente del baile general de Jaca.

ACA, Real Cancillería, registro 1562, ff. 5v.-6.

Nos Alionora, etcetera.

De industria et legalitate vestri, dilecti nostri Petri / Martini de Martes, necnon ad supplicationem quorundam familiarum nostrorum inde / nobis factam, tenore presentis carte nostre comittimus sive comendamus vobis offi/cium locum tenentis baiuli generalis nostri in civitate Iacce tenendum et regen/dum per vos bene et legaliter quamdiu de nostra processerit voluntate, ita quod vos / sitis locumtenens baiuli generalis nostri in dicta civitate ipsumque officium rega/tis et exerceatis, exigendo et colligendo redditus calonias et alia iura predicto / officio pertinentia, de quibus baiulus generali nostro predicto rationem reddere et / reliqua restituere debeatis.

Et habeatis pro vestro salario et labore id quod / predecessores vestri in dicto officio consueverunt pro inde recipere et habere.

Mandantes dicto baiulo generali nostro presenti et qui pro tempore fuerit ceterisque / officialibus et subditis nostris quod vos dictum Petrum Martini de Martes // pro locum tenente baiuli generalis predicti in dicta civitate hab[eant] et teneant / vobisque pareant, respondeant et satisfaciant de hiis que ad dictum [o]ficium / pertinere quomolibet dinoscantur presentemque comissionem nostram teneant et observent / et non contraveniant aliqua ratione, in cuius rei testimonium presentem cartam nostram / vobis fieri et sigillo nostro pendenti iu[si]mus comuniri.

Datum in villa Muri/veteris, quinto nonas martii anno Domini millesimo trecentesimo / quadragesimo septimo.

Prior vidit.

Domina regina mandavit / Bartholomeo de Podio.

17

1348, marzo, 3 Sagunto

La reina Leonor escribe a los condes de Ampurias sobre su estado.

ACA, Real Cancillería, registro 1562, f. 6.

In villa Muriveteris, quinto idus martii anno Domini millesimo / trecentesimo XLº septimo, fuit scriptum per singulas literas inclito / infanti Raymundo Berengarii <comiti> et egregie Marie Alvari, comitisse / Impuriarum, de statu domine regine.

Domina regina mandavit Bartholomeo de Podio.

18

1348, marzo, 6 Sagunto

La reina Leonor manumite a su sierva Axia y a un hijo suyo.

ACA, Real Cancillería, registro 1562, ff. 6-6v.

Nos Alienora, etcetera.

Volentes te, Axia[m], sarracenam servam nostram, ob servicia / nobis per te impensa favore prosequi gracioso, tenore presentis carte nostre / manumitimus ac liberamus et francha facimus te, dictam Axiam, dantes et conce/dentes tibi puram et perfectissimam libertatem ac remitentes tibi omnes operas servi/les et obsequiales, artificiales et factibiles et quaslibet alias et quicquid iuris / habemus et habere debemus in persona tua, ita videlicet quod deinde remaneas / et sis pe[n]itus libera et francha et tui iuris efecta et possis ire, stare / quocumque et ubicumque volueris et eligere ac facere siquem vel siquos dominos / volueris sine impedimento et contradictione nostri et nostrorum. Possis etiam vendere, / donare, contrahere ac pacisci et in iudicio stare et restari et omnia ac / singula facere et libere exercere in iudicio et extra que facere et exercere potest / quelibet persona francha, libera et sui iuris efecta.

Mandantes universis et / singulis officialibus et subditis nostris et aliis quibuscumque quod franquitatem nostram // huiusmodi ac manumissionem firmam habeant et observent et non contraveniant nec / aliquem contravenire permitant aliqua ratione, in cuius rei testimonium presentem cartam / nostram tibi fieri iussimus sigillo nostro pendenti munitam.

Datum in villa Muri/veteris, pridie nonas martii anno Domini millesimo CCCº XLº septimo.

Prior vidit.

Domina regina mandavit / Bartholomeo de Podio.

Similis carta fuit facta verbis competenter mutatis pro alio sarraceno, filio / predictis Axie.

Datum ut supra.

19

1348, marzo, 17 Sagunto

La reina Leonor da su visto bueno al nombramiento que el rey había hecho de Mateo de Oblitas como baile de Tarazona.

ACA, Real Cancillería, registro 1562, f. 6v.

Nos Alienora, etcetera.

Considerantes illustrissimum dominum regem virum et dilectum / nostrum karisimum comisisse vobis, fideli de camera nostra Matheo de Oblitis, offi/cium baiulie civitatis Tirasone quamdiu de ipsius domini regis processerit vo/luntate prout in carta inde vobis facta data Ilerde septimodecimo kalendas / novembris anno Domini millesimo [C]CCº XLº (roto)to latius continetur, propterea nos, ad / supplicationem per vos, dictum Matheum, nobis facta comissionem predictam vobis / dicto baiulie officio vobis facta in quantu nostra interest laudamus, approbamus, [rati]/ficamus ac etiam confirmamus quamdiu nobis placuerit prout in ipsa carta me[lius] / et plenius continetur.

Mandantes cum presenti carta nostra iusticie, iuratis / ceterisque officialibus et subditis nostris civitatis iamdicte quod vos dictum / Matheum pro baiulo eiusdem habeant et teneant vobisque pareant, respondeant et satisfaciant de hiis omnibus et singulis de quibus baiulo civitatis / ipsius parere, respondere et satisfacere consueverunt tenentur et debent / iuxta dicte carte regie seriem et tenorem presentemque confirmationem nostram / teneant et observent et non contraveniant nec aliquem contravenire [permi]tant / aliqua ratione, in cuius rei testimonium presentem cartam nostram vobis fieri / iussimus sigillo nostro pendenti munitam.

Datum in villa Muriveteris, XVº / kalendas aprilis anno Domini millesimo CCCº XLº septimo.

Prior vidit.

Domina regina mandavit / Bartholomeo de Podio.

20

1348, marzo, 22 Sagunto

La reina Leonor da su visto bueno al nombramiento que el rey había hecho de Pedro Guillermo de Stagnoboso, su camarero, como baile de Turís (?).

ACA, Real Cancillería, registro 1562, ff. 7-7v.

Nos Alienora, etcetera.

Attendentes illustrisimum dominum regem virum et dominum nostrum karissimum / [comi]ssionem subscripta fecisse vobis, dilecto camerario maiori nostro Petro Guillelmi / de Stagnoboso cum littera sua tenoris sequentis:

[Inserta un documento de Pedro IV de 17 de marzo de 1348]

Eapropter, tenore presentis, comissionem prescriptam de dicto baiulie officio de (sic) / Petro Guillelmi factam laudamus, approbamus in quantum nostra interest et etiam confirmamus.

[Mand]an/tes per presentem universis et singulis officio dicte baiulie submissis quod confirmatio/nem nostram huiusmodi teneant et observent quamdiu nobis placuerit vobisque, dicto Petro Guillelmi, / vel substituto vestro pareant et respondeant de hiis omnibus de quibus baiulo dicte ville / consueverunt parere et etiam respondere, in cuius rei testimonium presentem fieri iussimus nostro / sigillo munitam.

Datum in villa Muriveteris, undecimo kalendas aprilis anno Domini Mº / CCCº XLº septimo.

Prior vidit.

Domina r[egina mandavit] / Bartholomeo de Podio.

21

1348, marzo, 25 Sagunto

La reina Leonor informa por escrito al infante Fernando que había encargado al noble Pedro de Montecateno la resolución de un conflicto entre el obispo de Tortosa y el monasterio de Santa María de Ripoll.

ACA, Real Cancillería, registro 1562, f. 7.

Nos Alienora, etcetera, inclito infanti Ferdinando, marchioni Dertuse et domino de Albarrazino, / fratri nobis karisimo, salutem et perspicatis augmentum.

Cum nos super negocio vos / et inclitum infantem Petrum, Ripparcurcie et Montanearum de Prades comitem, tangenti venerabilibus episcopo Dertusensi et ab[bati mo]nasterii Rivipulli (roto) nobili Petro de Monte/[ca]theno, amiranto illustrissimi domini regis, viri et domini nostri karisimi, quedam comi/serimus pro nostra parte vobis vive vocis oraculo explicanda, propterea eorum relatibus / fidem credulam v[e]ritis adhibere, rogantes [v]os attente ut ea velitis officialiter / adimplere et repreciabimus vobis (ilegible).

Datum in Muroveteri, VIII kalendas aprilis / anno Domini Mº CCCº XLº octavo.

Prior vidit.

Domina regina [mandavit] / Bartholomeo de Podio.

Similis littera fuit facta Iohanni Eximini d’Urrea, / verbis competenter mutatis.

22

1348, marzo, 26 Sagunto

La reina Leonor nombra a su tesorero Ramón de Valle baile general.

ACA, Real Cancillería, registro 1562, f. 8.

Nos Alienora, etcetera.

Attendentes quod licet baiulie nostre generalis oficium quod pri/dem comissum fuerat Petro Martini Latronis, militi, revocandum duxissemus eo / quia intendebamus ipsum non existere necessarium, quia tamen nunc ex quibusdam causis / necessariis nobis et curie nostre comparimus iamdictum officium nobis existere fruc/ (roto) potissime cum regi possit per aliquem cui non opportet inde per nos sa/[la]rium aliquod tribui se ex(ilegible) de industria ac legalitate vestri, / dicti consiliarii et thesaurarii nostri Raimundi de Valle, merito confidentes, / tenore presentis licet nostre predictum baiulie officium vobis providimus commitendum, / ita quod vos sitis baiulus generalis noster quamdiu noster thesaurarius fueritis et rega/tis et exerceatis dictum officium quod ipsi thesaurarie officio annexium est bene / et fideliter (citra?) nostra in omnibus et per omnia exigendo et conservando. Et alia / etiam quicumque faciatis et exerceatis que ad dictum officium noscant quomodolibet per / tenorem.

Mandantes universis et singulis officialibus et subditis nostris quatenus vos, dictum / [the]saurarium non habeant et teneant pro baiulo generali nostro vobisqued pareant, / respondeant et attendant in et de omnibus hiis de quibus aliis baiulis generalibus / est assuetum pareri, obediri et etiam responderi dum noster fueritis thesaurarius, / ut prefertur, in cuis rei testimonium presentem vobis fieri iussimus nostro sigillo / munitam.

Datum in Muroveteri, septimo kalendas aprilis anno Domini Mº CCCº qua/dragesimo octavo.

Prior vidit.

Domina regina mandavit / Bartholomeo de Podio.

23

1348, marzo, 27 Sagunto

La reina Leonor ordena a Rodrigo de Altarriba, escriba del rey, que le entregue los documentos relativos a las posesiones que dependían de ella en el reino de Aragón.

ACA, Real Cancillería, registro 1562, ff. 7v.-8.

Alienora, etcetera, fideli suo Roderico de Altariba, scriptori serenissimi domini / regis viri et domini nostri karisimi, salutem, etcetera.

Cum instrumenta per vos re/cepta super possesionem civitatum et locorum nobis in Aragone pro camera assig/natorum penes nos h[aber]e velimus, propterea vobis dicimus et mandamus quatenus // una cum eis et aliis omnibus facientibus pro eisdem ad nos, visis presentibus, / veniatis. Et hoc non diferatis aliqua ratione.

Datum in Muriveteri, / sexto kalendas aprilis anno Domini millesimo trecentesimo XL / octavo.

Prior vidit.

Domina regina mandavit / Bartholomeo de Podio.

24

1348, abril, 9 València

La reina Leonor encarga a Rodrigo Díaz de Altarriba, escriba del rey, que acuda a Sagunto con las escrituras que atañían a los dominios de la reina en Aragón.

ACA, Real Cancillería, registro 1562, f. 8v.

Alienora, etcetera, fideli nostro Roderico Didaci de Altariba, scriptori illustrissimi / domini regis Aragonum, viri et domini nostri karisimi, salutem, etcetera.

Intellecto quos vos hesitatis / intrare civitatem Valencie propter (roto) unionis Valencie ob quod nos non p[os]umus / habere instrumenta que nobis tradere debetis super possessione locorum camere nostre assigna/torum in Aragone, ideo vobis dicimus et mandamus quatenus incontinenti veniatis cum (ipsis?) / cartis seu instrumentis apud villa Muriveteris ubi nos esse et morari volumus do/nec vobis significaremus quid agendum.

Datum Valencie, quinto [i]dus aprilis anno / Domini Mº CCCº XLº octavo.

Prior vidit.

Bartholomeus de Podio mandato domini regis / fecit per comitem Terrenove.

25

1348, abril, 10 València

La reina Leonor admite a Juan Juanes de Montalbán, canónigo de la diócesis portuguesa de Idanha-a-Velha, como clérigo de su corte.

ACA, Real Cancillería, registro 1562, f. 8v.

Nos Alienora, Dei gratia regina Aragonum, Valencie, etcetera.

Volentes vos, discretum Io/hannem Iohannis de Monte Albano, canonicum Egitanum et Portugalis (roto) / benivolo prosequi ac etiam generoso, tenore presentium, recepimus vos in clericum et fami/liarem nostrum aliorumque clericorum et familiarum nostrorum consorcio agregamus, i[ta quod] / a modo omnibus illis privilegiis et prerrogativis gaudeatis omnibus ceteri (ilegible) [fa]/miliares nostri gaudere noscuntur vobis nichilominus ex uberiori gratia concedentes quod (ilegible) / tanquam unus ex illis clericis nostris quibus dominus summus pontifex subscriptam con/cessionem fecit ad nostre supplicationis instanciam gaudeatis privilegio suis / concessione ipsa videlicet quod fructus et proventus beneficiorum vestrorum in absencia ob/tinere valeatis neque in eis teneamini facere residenciam persona (roto) prout melius / et plenius in speciali concessione predicta continetur, volentes etiam ut ea venerabili / Alfonso, divina providencia Elborensi episcopo, propter aliqua nostra servicia (roto) / stare et vivere valeatis quamdiu de vestra processerit voluntate, in cuius rei / testimonium presentem vobis fieri iussimus nostro sigillo munitam.

Datum Valencie, / quarto idus aprilis anno Domino (sic) Mº CCCº XLº octavo.

Domina regina mandavit Bartholomeo de Podio.

(Similis pro assensu?) Dominici, rectore ecclesie Sancte Marie de Cerezedis, Egi/tanensis diocesis.

Domina regina mandavit Bartholomeo de Podio.

26

1348, abril, 11 València

La reina Leonor atiende favorablemente la petición de Bernardo de Iborra de actuar como recaudador de los impuestos que los judíos de Cervera debían abonar a la monarquía.

ACA, Real Cancillería, registro 1562, f. 9.

Nos Alienora, etcetera.

Attendentes illustrissimi dominum regem Aragonum, virum et do/minum nostrum karisimum, comisisse vobis fideli nostro Bernardo d’Ivorra de d(roto)no sita offi/[ciu]m collecte subsidiorum, tributorum, demandarum ac aliarum exactionum regalium aliame / iuderum Cervarie ad vita vestra prout (roto) carta dicti domini regis vobis inde facta data / Barchinone XVII kalendas decembris anno Domini Mº CCCº XLº septimo latius continetur.

Atten/dentes etiam prefatum dominum regem nobis inter alia assignasse decem millia solidos barchinonenses / super dicta aliama habendos et percipiendos annis singulis ita quod nos ipsos possimus col/ligi facere per quem vel quos voluerimus prout in carta assignationis inde facte latius / continetur et propterea fuit nobis humiliter supplicatum per vos, dictum Bernardum d’I/vorra ut collectam predictam in quantum nostra interest vobis confirmare de reginali cle/mencia dignarem (ilegible) supplicationi vestre annuentes benigne tenore presentis / carte nostra in quantum nostra interest ratione assignationis predicte laudamus, approbamus et confir/mamus vobis, dicto Bernardo, officium collecte predicte prout in carta dicti domini regis / [melius et] plenius continet[ur].

Mandantes secretariis aliame predicte et singularibus / ei[us]dem ac vos, dictum Bernardum d’Ivorra, pro eorum collectore habeant et teneant vobisque / pareant et obediant ac respondeant de (roto) subsidiis, tributis, demandis et aliis / [ex]actionibus supradictis. Et nichilominus mandamus baiulio dicte ville et aliis officiali/bus regiis quatenus presente confirmationem nostram firmam habeant et observent et faciant / ab omnibus inviolabiliter observari, in cuius rei testimonium presentem cartam nostram / fieri iussimus nostro sigillo pendenti munitam.

Datum Valencie, IIIº idus aprilis anno / Domini Mº CCCº XLº octavo.

Prior vidit.

Petrus de Gostemps mandato domine regine / fecit per comitem Terrenove consilio.

27

1348, abril, [6-12]24 València

La reina Leonor atiende favorablemente la petición de Lope de Sos, portero del rey, de actuar como recaudador de los impuestos que los judíos de Valencia debían abonar a la monarquía.

ACA, Real Cancillería, registro 1562, ff. 9-9v.

Nos Alienora, etcetera.

Attendentes nobis fore humiliter supplicatum per vos, fidelem / nostrum Luppum de Sos, portarium illustrissimi domini regis, viri et domini nostri karisimi, / ut cum vos ex concessionibus regiis obtineatis ad vitam vestram officium collecte / questiarum, subsidiarum, tributorum, cenarum et aliarum exactionibus et contribucionum re/galium aliamarum iudeorum et sarracenorum civitatis Valencie, prout in carta dicti // domini regis sigillo pendenti sigillata data Valencie XIIIIº kalendas septembris anno Domini / Mº CCCº XXXº sexto latius continetur, dignaremur in quantum ad nos spectat ratione as/signationis nobis facte per dictum dominum regem super aliama iudeorum civitatis Valencie / collectam iudeorum ipsorum de regina clemencia confirmare.

Qua propter nos, [ips]a sup/plicatione benigne a[d]missa, tenore presentis carte nostre confirmamus vobis, dicto Luppo / de Sos, officium collecte predicte, ita quod vos sitis collector questiarum, subsidiorum, tribu/torum, cenarum et aliorum exactionum aliame iudeorum civitatis predicte prout in carta / regis vobis inde factis melius et plenius continetur.

Mandantes [per] presentem cartam no[s]/tram aliame iudeorum predictorum et singularibus ipsius quod vos pro collectore habeant / et teneant vobisque respondeant de dictis questiis, tributis, demandis, subsidiis et / aliis exactionibus regalibus de quibus nobis respondere tenent et debent, iniungentes nichilo/minus baiulo regni Valencie et aliis officialibus regiis quatenus confirmationem nos/tram huiusmodi firmam habeant et observent et faciant inviolabiliter observari, in / cuius rei testimonium presentem cartam nostram fieri iussimus sigillo nostro pen/denti munitam.

Data Valencie, (roto) idus aprilis anno Domini millesimo CCCº / XLº octavo.

Prior vidit.

Bartholomeus de Podio mandato domine regine / fecit per comitem Terre (lac.) consilio.

28

1348, abril, 15 València

La reina Leonor atiende favorablemente la petición de Pedro Montañón de actuar como recaudador de los impuestos que los judíos de Vilafranca del Penedès debían abonar a la monarquía.

ACA, Real Cancillería, registro 1562, ff. 9v-10.

Nos Alienora, Dei gratia regina Aragonum, etcetera.

Attendentes illustrissimum / dominum regem, virum et dominum nostrum karisimum, concesisse vobis, fideli nostro / Petro Muntanyonni, de domo sua, officium collecte iudeorum Barchinone, Ilerde, / Villefranche, Minorise et aliquarum aliarum aliamarum Cathalonie ad vitam / vestram prout in carta inde facta sigillo dicti domini regis pendenti sigillata data / in loco de Monestrollo idus iulii anno Domini Mº CCCº XLº septimo latius continetur. /

Et nunc vos, dictus Petrus Muntanyonni, nobis humilem supplicaveritis ut cum / nos ex comissione regia teneamus assignatam inter aliam aliamam Villefranche / ad (provisionem?) domine nostre pro certa peccunie quantitate quam per quemcumque voluerimus // possumus colligi facere et levare dignaremur in quantum nostra interest (collecte?) iudeorum / Villefranche predicte vobis de benignitate nostra confirma(mancha), ideo nos, eis sup/plicationibus annuentes cum de voluntate dicti domini regis processerit quod no(roto) / confirmar[e] officia in lo[ci]s assignacionum [nostr]arum illis potissime qui ea ad vitam / (optinent?), propterea, tenore presentis, carte nostre confirmamus vobis, dicto Petro Muntanyoni / [col]llecta iudeorum Villefranche predictam, volentes quos vos colligatis et recipiatis pro / nobis subsidia, demandas et tributa ac alias exactiones iudeorum ipsorum de quibus nobis / vel nostro thesaurario teneamini respondere.

Nos enim mandamus per presentem aliame / predicte et singularibus ipsius quos vos pro collectore habeant et teneant et de dictis demandis, / subsidiis, tributis et aliis exactionibus regalibus respondeant vobis vel cui volueritis loco vestri. / Iniungimus etiam baiulo dicte ville et aliis officialibus regiis vel eorum loca tenentibus pro / confirmacionem nostram huiusmodi firmam habeant et observent et faciant ab omnibus in/violabiliter observari, in cuius rei testimonium presentem cartam nostram vobis fieri et sigillo / nostro pendenti iussimus comuniri.

Datum Valencie, XVIIº kalendas madii anno Domini Mº CCCº / XLº octavo.

Prior vidit.

Non fuit ex[pe]di[ta] sub forma / predicta, sed sub alia inferius infra in IIº folio / registrata.

29

1348, abril, 15 València

La reina Leonor pide a Rambaldo de Corbaria, gobernador de Cerdeña, y a Poncio de Santa Paz, vicario del castillo de Cagliari, que trate bien los bienes que tiene en la isla Ramón de Valle, su tesorero.

ACA, Real Cancillería, registro 1562, ff. 10-10v.

Alienora, etcetera, dilectis nostris Rambaldo de Corbaria, regenti officium gubernationi insule / Sardinie, ac Poncius de Sancta Pace, vicario castri Callari aliisque officialibus regni Sar/dinie ad quos presentes pervenerint, salutem, etcetera.

Sic illustrissimus dominus rex Aragonum, vir et / dominus noster karisimus, per suas litteras vobis scrib[sit] Raimundus de Valle, thesaurarius noster / dilectus, habet in Sardinie aliquas villas et loca que me, dominus rex, exigentibus meri/ (ilegible) Raimundi vult per vos favorabiliter pertractari, propter quod nos que multo ma/gis eidem Raimundo obligamus cum ipse provisionem domus nostre ministret et actus nostros / in situ gubernet varioque labores pro nobis sustineat incessanter rationi consonum arbi/tramur ut sua suorumque comoda procurare pari afectu et etiam libentius debeamus unde / cum nobis plurimum cordi existat quod idem Raimundo propter servicia que nosbis exhibet ubique / in terris regiis atque nostris et specialiter in locis que habet in regno Sardinie favoris re/galis plenitudinem sentiat grossam.

Idcirco, volumus et vos rogamus graciose quatenus loca // et homines predicti Raimundi de Valle in Sardinie consistentes ac armentarios fiatores et / negotiatores ac procuratores suos velitis benigne ac favorabiliter pertractare, cavendo at/tentius nec redditus vel iura dicti Raimundi accipiatis vel occupetis aut occupari acc(i?)/pi vel tangi indebite permitatis vel iniuriam seu gravamen aliquod eidem Raimundo / vel hominibus suis predictis inferatis seu inferre permitatis qui immo ipsum et homines / ipsius defendatis ab illicitis oppresionibus quorumcumque si nobis servire cupitis et (ilegible). /

Nos enim ex causis predictis quitquid favore et gratie dicto Raimundo et hominibus suis predictis / meritis degratiabim[us] vobis multum.

Datum Valencie, XVIIº kalendas madii anno Domini millesimo / [C]CCº [XLº] octavo.

Prior vidit.

30

1348, abril, 28 València

La reina Leonor indica a Sancho Martínez Ladrón, baile de Teruel, que ha concedido una moratoria de dos años en el pago de lo que Gil Don Peirón, vecino de La Salce, aldea de Daroca, le debía al judío turolense Azach Nageri.

ACA, Real Cancillería, registro 1562, f. 10v.

Alienora, etcetera, dilecto nostro Sanccio Martini Latronis, baiulo civitatis / Turolii, salutem et gratiam.

Pro parte Egidii Don Peyron, vi[cinus] de v[ill]a / de Salze, aldea Daroce, fuit nobis expositum reverenter quod ipse debe(roto) et obli/gatus est Azacho Nageri, iudeo dicte [c]ivitatis in quantitate centrum (roto)/aginta quinque solidos iaccenses quos pinopia (sic) solvere non potest ad presentem absque / irreparabili dampno suo, quare nos, compatientes eidem, volumus e[t] vobis mandamus / quatenus dictum Azachum ex parte nostra iudicatis modis quibus melius poteritis, ut pre/fatum supplicantem et fideiussores eius elonget ad duos annos a date presen/tium in antea continuos numerandos a solutione dicte quantitatis, usuris / et penis cessantibus quibuscumque, exponendo sibi quod super hoc nobis fa/ciet servicium valde gratum.

Datum Valencie, quarto kalendas [m]adi[i] anno / Domini millesimo CCCº XLº octavo.

Prior vidit.

Domina regina mandavit / Bartholomeo de Podio.

31

1348, abril, 29 València

La reina Leonor escribe a los condes de Ampurias, indicándoles que se encuentra bien.

ACA, Real Cancillería, registro 1562, ff. 10v-11.

Alienora, etcetera, incliti infanti Raymundo Berengarii, comiti Impuriarum, / velut patrinus nobis karisimo, salutem et prosperos advota successus.

Quia / per tenorem litere vestre [no]bis inno(mancha)it de convalescencia status (mancha) inde // ad gaudium provocate fuimus [n]ovit, Deus rogantes, vos ut simul (roto)/tare velitis et adveient (ilegible)obis gratum. Ceterum quia de nobis a(roto)re / felicia avide affectatis, vobis harum serie intimamus quod per Dei grat[ia et] feli/citate vivimus et votiva corporis incolumitate petimur.

Datum Valencie, IIIº / kalendas madii anno Domini millesimo CCCº XLº octavo.

Prior misit expedita.

Similis litera fuit facta, verbis convenienter mutatis, egregie Marie / Alvari, comitisse Impuriarum, velut amite nobis karisime.

Idem.

32

1348, mayo, 4 València

La reina Leonor informa a los oficiales reales que envía a Vicente Pérez, escudero, a encontrarse con los reyes de Portugal, ordenándoles que no le pongan ningún impedimento para su viaje.

ACA, Real Cancillería, registro 1562, f. 11.

Alienora, etcetera, dilectis et fidelibus universis et singulis officialibus et subditis illus/trisimi domini regis, viri et domini nostri karisimi, atque nostris ad quos presentes pervenerint, / salutem et dilectionem.

Cum nos de presenti mittamus ad illustrissimos dominos regem et / reginam Portugalis et Algarbii, parentos nostros reverendos, Vicentium Petri, scutefe/rum (sic) latorem presentium, propterea vobis dicimus et mandamus quatenus iamdictum Vicentium cum / familia equitaturis et rebus suis transire libere et absque impedimento aliquo / permittatis ipsumque et quibusvis indebiti (roto) oppresionibus, iniuriis, violenciis [nec] mo/lestationibus faciatis esse quietum, providendo etiam eidem si necesse fuerit et a / vobis (roto)sserit de securo transitum et conductu et habebimus illus gratum. /

Datum Valencie, IIIIº nonas madii anno Domini Mº CCCº XLº octavo.

Prior vidit.

Prior misit expedita.

33

1348, mayo, 6 València

La reina Leonor confirma el nombramiento de Pedro Montañón como recaudador de los impuestos de los judíos de Vilafranca del Penedès, Lleida y Tarragona.

ACA, Real Cancillería, registro 1562, ff. 11-11v.

Nos Alienora, etcetera.

Attendentes illustrissimum dominum regem, virum et dominum nostrum karisimum / concesisse vobis, fideli nostro Petro Muntanyoni, de domo sua, oficium [collectoris] subsidiorum et // aliarum [exa]ctionum regalium aliame iudeorum Barchinone, Villefranche, Minorise et Terrachone / et aliarum aliamarum Cathalonie ad vitam vestram prout in carta inde facta / sigillo dicti domini regis pendenti sigillata data in loco de Monistrollo idus iulii / anno Domini Mº CCCº XLº septimo latius continetur et nunca vos, dictus Petrus Muntanyoni, / nobis humiliter supplicaveritis ut cum nos ex concessione regia teneamus assignata[s] inter / alias aliamas iudeorum Villefranchis, Ilerde et Terrachone ad provisionem domus nostre / pro cer[to] peccunie quantitate quam per quemcumque voluerimus possumus colligi facere et levari / dignaremur in quantum nostra interest collecta iudeorum aliamarum predictarum vobis de benignitate / [regia] confirmare, ideo nos, vestris supplicationibus anuentes, cum de voluntate dicti dompni / regis processerit quod nos debeamus confirmare officia in locis assignationum nostrarum ill(ud?) / potissime qui ea ad vitam obtinent, propterea, tenore presentis, carte nostre confirmamus / vobis, dicto Petro Muntanyoni, collecta aliamarum iudeorum Villefranche, Ilerde et / Terrachone, volentes quod vos colligatis et recipiatis pro nobis subsidia, demandas, / tributa ac alias exactiones iudeorum ipsarum aliamarum prout per dictum dominum [regem] / vobis melius est concessum, de quibus nobis vel nostro thesaurario teneamini / respondere.

Nos enim mandamus per presentem aliamis predictis et singularibus ipsarum quod vos / pro collectore habeant et teneant et de dictis demandis, subsidiis, tributis et / aliis exactionibus regalibus respondeant vobis vel cui volueritis loco vestri. Iniungimus / etiam baiulis dictarum civitatum et villarum et aliis officialibus regiis et eorum loca/tenentibus quod confirmationem nostram huiusmodi firmam habeant et observent et fa/ciant ab omnibus inviolabiliter observari, in cuius rei testimonium presentem car/tam nostram vobis fieri et sigillo nostro pendenti iussimus comuniri.

Data Valencie, / pridie nonas madii anno Domini Mº CCCº XL octavo.

Prior vidit.

Petrus de Gostemps mandato regis / per comitem Terrenove, consi[liarium]

34

1348, mayo, 12 València

La reina Leonor encomienda a Ramón de Valle la resolución de un conflicto que enfrentaba a los judíos de Teruel por el pago de impuestos.

ACA, Real Cancillería, registro 1562, f. 12.

Alienora, etcetera, dilecto consiliario et thesaurario nostro Raymundo de Valle, / salutem, etcetera.

Cum iudei aliame civitatis Turolii habuerint et habeant plerumque / inter eos discordiam super modo contribuendi in peytis et subsidiis et aliis ex/actionibus regalibus que nobis solvere tenentur et propterea supplicatum fuerit nobis / pro parte ipsorum ut aliquam bonam personam deberemus assignare qui per modum ma/nifestacionum vel aliter determinet inter eos omnes questiones que ratone dictarum / contribucionum possent modo quolibet suscitari, ideo de industria et legalitate / vestri, dicti Raymundi, confise vobis comitimus et mandamus quatenus accedendo personaliter / ad civitatem predicta si videritis utilius fore dicte aliame solvere dictas pey/tas et subsidia per modum manifestacionum sicut in aliquibus aliamis est fieri / usitatum vos ordinetis et ordinari faciatis inter eos capitula et alia neccesaria / ad faciendum manifestaciones predictas easque recipiatis ac recipi faciatis bene / et utiliter ac fideliter sicut decet taliter quod quisque solvat et contribuat iuxta / proprias facultates et inter eos omnis questionis materia auferatur.

Nos enim in pre/missis vobis comittimus plenarie vices nostras, mandantes dictis iudeis et eorum / singularibus quod quicquid per vos super predictis ordinatum fuerit ac etiam declaratum / observent et non contraveniant aliqua ratione. Non intendimus tamen nec volumus / quod propter predicta vobis retardentur in aliquo solucionis dictarum contribucionum / quinimo suis terminis exsolvantur.

Data Valencie, quarto idus madii / anno Domini millesimo CCCº XLº octavo.

Prior vidit.

Domina regina mandavit Bartholomeo de Podio.

35

1348, mayo, 21 València

La reina Leonor confirma el nombramiento que el rey había hecho de Francisco Pujol como guardián del puerto de Collioure.

ACA, Real Cancillería, registro 1562, ff. 12-13.

Nos Alienora, etcetera.

Attendentes illustrissimum dominum regem, virum et / dominum nostrum (roto)num concessionem subscriptam fecisie (sic) cum litera sua tenoris / sequentis:

[Inserta un documento de Pedro IV de 20 de mayo de 1348]

Et fuerit nobis humiliter supplicatum ut dictum / officium dignaremur de reginali clementia confirmare, ideo / nos, dicte supplicationi anuentes benigne in quantum nostra interest / ratione assignationis nobis facte pro camera de castro et villa de Coquo/libero cum iuribus et pertinenciis suis tenore presentis confirmamus vobis, / dicto Francisco Pujol, officium guardiani portus predicte (roto) ei / concedentes vobis quatenus vos sitis guardianus dum vobis / placuerit. Et habeatis pro inde salarium et iura assuetum prout melius et / plurius continetur in litera supradicta.

Mandantes universis et singulis // officialibus regiis atque nostris quatenus confirmationem nostram huiusmodi observent / et observare faciant quamdiu vobis placuerit, ut est dictum, in cuius rei testi/monium presentem fieri iussimus sigillo nostro munitam.

Datum Valencie, / XIIº kalendas iunii anno Domini millesimo CCCº XL octavo.

Prior vidit.

Domina regina mandavit Petro de Gostemps.

36

1348, mayo, 21 València

La reina Leonor envía una condolencia al infante Pedro, conde de Ribagorza y las Montañas de Prades, por la muerte de la condesa.

ACA, Real Cancillería, registro 1562, ff. 14v.-15.

Pub. ARCHIVO DE LA CORONA DE ARAGÓN, La muerte en la Casa Real de Aragón. Cartas de condolencia y anunciadoras de fallecimientos (siglos XIII al XVI), Zaragoza, Institución “Fernando el Católico”, 2018, p. 116.

Alienora, etcetera, inclito infanti Petro, Ripacurcie et Montanearum de Prades / comiti, patruo nostro karisimo, salutem et dilectionis afectum.

Literas vestras re/cepimus super olim inclite Iohanem, comitisse Impuriarum, uxor vestre, quam / ut (ilegible) Altissimus ad celestium (ilegible) convocavit, super quo / [tu]rbacionem asumpsimus vehementer et de ipsius substractione vobis non modicum / dolemus (ilegible)ted quare conditio mortis immo subiacet nec ab ipsa qui super / subliminate el potentius liberat expedit ut eius animam piis orationibus / comendemus, rogantes vos ut omni procesus dolore postposito consolationis / remedium asumatis.

Data Valencie sub nostro sigillo secreto, XIIº / kalendas iunii anno Domini Mº CCCº XLº octavo.

Prior vidit.

Domina regina mandavit Petro de Gostemps.

37

1348, mayo, 26 València

La reina Leonor ruega a Lope de Luna, señor de Segorbe; Pedro de Luna, Tomás Cornel y otros nobles que cesen en sus acciones contra los habitantes de Alagón y Ejea de los Caballeros.

ACA, Real Cancillería, registro 1562, f. 13.

Alienora, etcetera, nobilibus et dilectis nostris Luppo de Luna, domino civitatis / Sugurbi, <Petro de Luna et> Thome Cornelii (tachado: et) aliisque nobilibus et militibus de nostra parte, salutem, / etcetera.

Intelleximus pro parte hominum concilii loci de Alagon quod vos seu / vestrum aliquo habentes odio locum et homines ipsius Exee quare illi de unione / et civitatis Cesarauguste se inibi receptarunt intulistis dicto loco et hominibus / ipsius dampna non modica et timetur adhuc ne vos ad inferendum ma/(ilegible) et graviora pro viribus expenatis, cumque super hoc dictus dominus rex / per suas literas vobis scribat, ideo nos, volentes tranquillitatem et pacem / inter incoles terre regie atque nec (ilegible) (sicut?) decet, volumus vosque / et singulos vestrum rogamus quatenus nostri honoris respectu velitis desistere / et cessare ab inferendo malum suum dampnum hominibus supradictis et, si / contra eis in aliquo procesistis, id ad statum pristinum et debitum velitis reducere / horum nostrorum precaminum interventum. Et omnia hoc habebimus valde gratiam et / regravabimus vobis multum.

Datum Valencie, VIIº kalendas iunii anno Domini / Mº CCCº XL octavo.

Prior viditur.

Domina regina mandavit / Petro de Gostemps.

38

1348, junio, 3 València

La reina Leonor encarga a las autoridades municipales de Sagunto, de Vall d’Uixó y de Liria el envío de animales que permitieran a la reina desplazarse y salir de València, como pretendía hacer.

ACA, Real Cancillería, registro 1562, ff. 13-13v.

Alienora, etcetera, dilecto nostro iusticie Muriveteris vel eius locumtenenti, / salutem, etcetera.

Cum nos a civitate Valencie recedere habeamus, propterea vobis dicimus / et mandamus quatenus incontinenti mitatis nobis animalia de silla de bast / ad opus inueris.

Nos enim in provisione ac logeri[o] eorum (nuper morem curie?) // satisfieri faciemus.

Data Valencie, IIIº nonas iunii anno Domini Mº CCCº / [XLº] octavo.

Prior vidit.

Similis alcaido et baiulo vallis de Uxone vel eius locumtenenti.

Similis iusticie Lirie vel eius locumtenenti.

Idem.

39

1348, junio, 3 València

La reina Leonor informa a los oficiales reales que envía a Mahoma, hijo de Faquen, hacia Portugal, ordenándoles que no le pongan ningún impedimento para su viaje.

ACA, Real Cancillería, registro 1562, f. 13v.

Alienora, por la gracia de Dios, etcetera, a todos e sengles (sic) oficiales e / subditos del senior rey d’Arago, marido e senor nuestro muy / caro, e nuestros e a los otros amigos e devotos nuestros a los quales / les presentes letres provendran, salut e dilecion.

Com Mahoma, / fillo de Faquen, sarahin, lo qual es (forero?) con licencia e voluntat / nuestra vaia en las terres de Portugal, por esto vos, amigos e devotos, / rogamos e a vos, oficiales nuestros, mandamos que lo dito Mahoma querades / bien recebir e tractar benignamente e con favor e aquello lexedes / passar (mancha)iar e venir salvo e seguro, sin nengun embargo e, si me/nester li sera, li proveiscais de cierto passatxe e (ilegible). E esto vos / agradeceremos mucho.

Data en Valencia, a III dias andados del [mes] / de junio en el anno de Nuestro Senior de M CCC XL VIII.

Prior vidit.

Domina regina mandavit Petro de Gostemps.

40

1348, junio, 4 València

La reina Leonor confirma el nombramiento que el rey había hecho de Francisco Pujol como guardián del puerto de Collioure por espacio de diez años.

ACA, Real Cancillería, registro 1562, ff. 13v.-14v.

Nos Alienora, etcetera.

Attendentes illustrissimum dominum regem / Aragonum, virum et dominum nostrum karimisimum, concessionem subscripta fecisse / cum carta sua tenoris sequentis:

[Inserta un documento de Pedro IV de 31 de mayo de 1348]

Et nunc / fuerit nobis humiliter supplicatum ut concessionem et comissionem predicta confir/mare de reginali clemencia dignaremur. Idcirco nos, dicta supplicatione ad/missa cum nostra intersit ratione assignationis nobis facere pro camera de castro / et villa de Cocholibero (sic) cum iuribus [e]t pertinenciis suis, tenore presentis // carte nostre, vobis, dicto Francisco Puiol, officium custodie portus predicti, / concedentes vobis quod vos sitis guardianus portus eiusdem et habeatis ac teneatis / ac regatis dictum officium per decem anno per vos vel idoneum substitutum et deinde / quamdiu nobis placuerit sub salario et iuribus assuetis prout in preinserta carta / latius continetur.

Mandantes universis et singulis officialibus regiis atque nostris / quatenus vos, dictum Franciscum, pro guardiano dicti portus habeant et teneant et / vobis vel substituto vestro pareant et respondeant ac responderi faciant de sa/lario et iuribus assuetis, in cuius rei testimonium presentem vobis fieri iussimus / sigillo nostro pendenti munitam.

Data Valencie, pridie nonas iunii anno Domini / millesimo CCCº XLº octavo.

Prior vidit.

Petrus de Gostemps / mandato domine regine fecit per / priorem cancellarie.

41

1348, junio, 6 València

La reina Leonor informa al baile de Collioure que el rey ha nombrado a Francisco Pujol, ciudadano de Girona, guardián del puerto de esta localidad, ordenándole que le invista de dicho oficio y le pague el salario debido.

ACA, Real Cancillería, registro 1562, f. 14v.

Alienora, etcetera, fideli suo baiulo et capitaneo Coquiliberi vel eius locum tenenti, salutem, / etcetera.

Quia nos cum carta nostra data ut infra confirmavimus Francisco Puiol, civi / Gerunde, officium guardiani portus Coquiliberi quod illustrissimus dominus rex, vir noster / karisimus, eidem comisit ad decem annos continue sequentes et deinde d(roto) sibi et nobis pla/cuerit prout in ipsa carta latius continetur, idcirco vobis dicimus et mandamus quatenus dictum / Franciscum Puiol, habendo pro guardiano dicti portus, inducatis eundem in possessionem / corporalem aut eius legitimum procuratorem de dicto officio et ipsum manuteneatis et / defendatis in eadem ac respondeatis et respondi faciatis eidem de salario et iu/ribus assuetis a monto inde quocumque illicito detentore.

Data Valencie, pridie kalendas / iunii anno Domini millesimo CCCº XLº octavo.

Prior vidit.

Idem.

42

1348, junio, 12 València

La reina Leonor informa a Pedro, señor de Jérica, que diversos cargamentos de lana procedentes de Teruel se dirigen a Valencia como pago para los pagos que exigía la monarquía, pidiéndole que no les pusiera ningún impedimento en su tránsito.

ACA, Real Cancillería, registro 1562, ff. 15-15v.

Alienora, per la gracia de Deu, etcetera, al noble e amat nostre don Pedro, senyor de Xerica, salut / e dilectio.

Fem vos saber que nos, per necessitat, avem trames a les parts de Terol / e otros lochs de la nuestra cambra alcuns porters e correus de casa nostra per / [p]legar diners de les nostres rendes e an nos fet saber que (ilegible) afferes de la unio / de gentes daquella nostra terra qui han a pagar les rendes son axi asmeses que bona/ment non poden aver diners axi que han hauda a pendre alcuna quantitat // de lana en paga de algunas quantitats de les dites rendes nostres (ilegible) / nos entenam la dita lana fer portar a Valencia per que naiam diners, per tal / como aquells qui la portem agem dupte de passar segurs, pregam vos affec/ti[o]sament quels dits porters, correus e altr[es] missatgers nostros ab / los diners quens aporten e los homens ab les besties qui aporten la lana ho / altres coses nostres lexets venir e passar salvament <e segura> e aquells ho alcun / dells no vullats empatxar ne consentir que per negun altre sien embar/guats ano si mes hi sera provechios als desus nomenats de se/gur passatge et guiatge per honor nostra e daço quen farets per honor nostra / aiam vostra resposta.

Data en Valencia, a XII dies del mes de juny del / any de Nostre Senyor M CCC XL VIII.

Prior vidit.

Petrus de Gostemps mandato domine (lac: regine) / fecit per R. de Valle, thesaurarium.

43

1348, junio, 13 València

La reina Leonor envía una condolencia al infante Pedro, conde de Ribagorza y las Montañas de Prades, por la muerte de su hija María, comunicándole su disposición de contribuir para las exequias.

ACA, Real Cancillería, registro 1562, f. 15.

Pub. LÓPEZ DE MENESES, Amada, “Documentos acerca de la Peste Negra en los dominios de la Corona de Aragón”, en Estudios de Edad Media de la Corona de Aragón, 6 (1956), p. 301 y ARCHIVO DE LA CORONA DE ARAGÓN, La muerte..., p. 117.

Alienora, etcetera, inclito infanti Petro, Rippacurcie et Montanearum de / Prades comiti, patruo nostro karisimo, salutem, etcetera.

Recepimus literas / vestras per quas vobis intimastis obitum inclite infantisse Marie, / filie vestre karisime, super quo quantum exigit humana conditio dolum, / sed quare dominus Ihesus (sic) Christus ipsam innocentem in suis habuis teneis / dilexit haber propitiam est consolationis remedium assumendum. Et / gratum gerimus quare in eiusdem exequiarum colaboratione solemni patris / atque patr(roto) debitum adimplestis.

Data Valencie, idus iunii anno / Domini millesimo CCCº XL octavo.

Prior vidit.

Petrus de Gostemps mandato domine regine / fecit per priorem cancellerie.

44

1348, junio, 27 Teruel

La reina Leonor informa a los lugares de Cubla y Aldehuela que Francisco Santa está cazando conejos en la zona por encargo suyo, ordenándoles que no le pongan ningún impedimento en ello.

ACA, Real Cancillería, registro 1562, f. 15v.

Dona Alienora, etcetera, a los fieles nuestros los jurados e bonos / homines de los lugares de Cubla e de Aldeyola e de otras aldeas / de la ciudat de Terol, salut e gracia.

Com Francisco Santa, de / voluntat et mandamiento nuestro, va (roto) a caçar conellos e otra caça per / a nos en las partes de los ditos lugares, por esto queremos e man/damos que al dito Francisco e aquellos qui con ell iran lexedes caçar en / les defeses de los ditos lugares e sobre la dita caça non li fagades / alguna veda ho enbargamiento; antes li querades dar endreça / e ayuda, si menester sera.

Data en Terol, a [X]XVII dias andados / del mes de junio en el anno de Nuestro Senor M CC XL [VIII].

Fuit expedita sine signo quare prior examinavit / infirmus.

Petrus de Gostemps mandatum domine regine / fecit per B[artholomeum] Ser[vent]25, portarium ma/iorem.

45

1348, julio, 7 Teruel

La reina Leonor prohíbe a los de Tarazona que exijan ningún tributo a los judíos de dicho lugar para luchar con los de la Unión contra el rey.

ACA, Real Cancillería, registro 1562, f. 16.

Alienora, etcetera, fidelibus suis baiulo et aliis officialibus necnon iuratis / et probis hominibus civitatis Tirasone vel eius locatenentibus, salutem et / gratiam.

Intelleximus quod vos seu aliqui vestrum noverit compellitis iudeos aliame / dicte civitatis ad exeundum in apellitum seu sono de viafos et ad solvendum / etiam sumptibus quos facere vos contingit pretextu unionis inter vos facte quod / utitur in nostri preiudicium et diminucionem subsidiorum et aliorum iurium que / nos habemus in dictis iudeis necnon in dampnum et detrimentum eorundem / iudeorum qui nobis non suficiunt ad dicta subsidia exsolvenda.

Quare cum / nullus preterquam nos possit vel debeat a dictis iudeis petere, existere vel habere / aliquid et cum sint regalie debeant omnino eximeri ab unione et hominibus / eiusdem, ideo vobis dicimus et mandamus quatenus dictos iudeos non compellatis / vel compelli indebite faciatis ad exeundum in apellitum vel sono predicto / nec ad contribuendum in aliquibus sumptibus unionis; aliter [cum] hoc fieret in / preiudicium nostri et ipsorum iudeorum, dampnum et notumentum nobis plurimum / displidet. Et provideremus in eis taliter quod iura nostra remanerent penitus / illibita.

Data in civitate Turolii, nonas iulii anno Domini Mº / CCCº XLº octavo.

Prior vidit.

Domina regina mandavit / Petro de Gostemps.

46

1348, julio, 11 Teruel

La reina Leonor, ante la petición de auxilio de Tarazona por dirigirse hacia ella Lope de Luna con la intención de destruir la ciudad, les invita a que deserten de la Unión y se unan a la fidelidad del rey para obtener su protección.

ACA, Real Cancillería, registro 1562, ff. 16-16v.

Dona Alienor, por la gracia de Dios reyna d’Aragon, de Valencia, de / Mallorques, de Serdenya e de Corcega e comtessa de Barchinona, de / Rossellon e de Cerdanya, a los fielles nuestros el justicia, jurados e / hombres buenos de la ciudat de Taraçona, salut e gracia.

Fazemos / vos a saber que hemos vistos vuestras literas en las quales nos feziestes / a saber que don Lop de Luna venia aqui con grandes gentes por estragar / e destroir la ciudat e la (uerta?) e que nos en esto deviessemos dar / remedio, a las quales cosas vos respondemos que (ilegible) con aquella que / [a]biamos pagado de vuestro b[ie]n e proveyto fablemus con el senyor // rey, senyor e marido nuestro muy caro, e trobemos gran munito (ilegible) / de los quales de Çaragoça e vos e los otros de la union avedes feito por razon / de la dita union e como havedes sobrep(uni?)ado toda manera en contra / el dito senior rey e sus regalits e su juredicion e havedes feito / muyto mal a aquellos que, manteniendo verdat e leyaldat de su fe e honor / e servicio de su corona, lo han seguido e defendido de lur poder por/que el dito senior rey vos reserve por sus literas, segunt que en aquellas / veeredes seer contenido.

Empero, nos queriendo bien e paz de vosotros, / faremos quanto poremos (sic) quel senyor rey si quiera haver benignament / enca vosotros e, assimismo, queremos e vos rogamos com a bonos / vasallos que nos querades reconoscer. E, si daqui agora avedes feito / alguna cosa en dessertar del dito senyor rey, que daqui adelant lo quera/des corregir e esmendar en tal manera que seades a servicio / suio e senes dubdo nos faremos tanto con el senior rey que, / si vos querredes, havredes bien e merce e gracias mill.

E com / el dito senior scriva sobre esto al noble don Lop de Luna, roga/mos vos que querades estar a ordinacion desto quel dito noble de / part del dito senior rey vos mandara e senes dupdo nuestro / proveito sera e de los vuestros. E desto nos faredes grant servicio / e lo agradeceremos muyto.

Data en la ciudat de Terol, a / XI dias del mes de julio en el annio de Nuestro Senior M CCC / XLVIII.

Prior vidit.

Petrus de Gostemps mandato domine / regine fecit per priorem cancillerie.

47

1348, julio, 14 Teruel

La reina Leonor confirma la entrega que de las casas que poseía en Teruel el ya difunto Juan Jiménez de Salva el rey había concedido en 1339 a su escribano Rodrigo Diaz de Altarriba.

ACA, Real Cancillería, registro 1562, ff. 16v-17.

Nos Alienora, Dei gratia regina Aragonum, etcetera.

Attendentes serenissimum dominum / regem Aragonum, virum et dominum nostrum karisimum, concessionem subscriptam fecisse vos, Roderico / Didaci de Altariba, scriptori suo, cum carta sua tenoris sequentis:

[Inserta un documento de Pedro IV de 20 de abril de 1339]

Supplicatumque fuerit nobis per vos, dictum / Rodericum Didaci, ut concessionem predictam confirmare de reginali clemencia dignaremur. / Eapropter, supplicationi vestri huiusmodi favorabiliter annuentes, concessionem prescriptam et omnia / ac singula in carta superius inserta contenta laudamus, approbamus, ratificamus ac etiam confirm/[m]amus prout in ipsa carta melius et plenius continetur.

Mandantes thesaurario ac / baiulo generali nostro ceterisque officialibus nostris ville predicte, presentibus et futuris, quod confir/mationem nostram huiusmodi teneant firmiter et observent vobisque respondeant ac responderi / faciant, tam de tempore preterito quam futuro, de salario assueto quamdiu dictas domos de bene/placito dicti domini regis atque nostri tenueritis, ut prefertur, empara aliqua de dicto salario / facta in aliquo non obstante, in cuius rei testimonium presentem cartam nostram vobis fieri / iussimus nostri sigilli apendicii munimine insignita.

Data Turolii, pridie idus iulii / anno Domini millesimo CCCº XLº octavo.

Prior vidit.

Petrus de Gostemps mandato domine regine / fecit per priorem cancellarie.

48

1348, julio, 18 Teruel

La reina Leonor confirma a Rodrigo Diaz de Altarriba el nombramiento que el rey le había hecho de escribano de las aldeas de Teruel.

ACA, Real Cancillería, registro 1562, ff. 17-17v.

Nos Alienora, Dei gratia, regina Aragonum, etcetera.

Attendentes serenissimum / principem dominum regem, virum nostrum karisimum, concessionem subscriptam fecisse vobis / Roderico Didaci de Altariba, scriptori suo, cum carta sua tenoris sequentis:

[Inserta un documento de Pedro IV de 22 de mayo de 1347]

Supplicatumque fuerit nobis per / vos, dictum Rodericum Didaci, ut concessione predicta confirmare de re/ginali benevolentia dignaremur, eapropter, supplicationi vestre huiusmodi fa/vorabiliter annuentes, concessionem prescripta et omnia ac singula in carta / superius inserta contenti laudamus, aprobamus, ratificamus ac etiam confirmamus pro / in ipsa carta melius et plenius continetur.

Mandantes baiulis vel aliis / quibuscumque dictas plegas tenentibus ac procuratori et probis hominibus univer/sitatis dictarum aldearum, presentibus et qui pro tempore fuerint, quod confirmationem / nostram huiusmodi teneant firmiter et observent vobisque respondeant de sa/lari[o] assueto quamdiu dictam scribaniam de beneplacito dicti domini re/gis atque nostri tenueritis, ut prefertur, in cuius rei testimonium presen/tem cartam vobis fieri iussimus nostri sigilli apendicii munimine roboratam. /

Data Turolii, XVº kalendas augusti anno Domini Mº CCC XL VIIIº.

Petrus de Gostemps mandato domine regine fecit / per priorem cancellarie.

49

1348, agosto, 5 Zaragoza

La reina Leonor ordena a Pedro Jiménez Azlor que respete el nombramiento que ha hecho de Pedro Martínez de Martes como lugarteniente del baile de Jaca.

ACA, Real Cancillería, registro 1562, f. 18.

Alienora, etcetera, fideli nostro Petro Eximini Azlor et aliis quibuscumque officialibus / et subditis nostris ad quos presentes pervenerint, salutem, etcetera.

Intelleximus pro / parte Petri Martini de Martes, tenentis locum baiuli civitatis Iace, quod / licet nos cum carta nostra, ut in ea latius continetur, concesserimus eidem officium supra/dictum regendum et exercendum per mandatum dictum de nostre processerit beneplacito / voluntatis; attamen, vos seu vestrum aliqui super exercicio dicti officii ipsum / (?)mini impedire maliciose ac indebite et iniuste.

Eapropter, ad supli/cacionem nobis inde facta, volumus ac vobis dicimus et mandamus quatenus concessionem / supradicti officii (ilegible) ipsum nullum impedimentum eidem / Petro Martini faciatis quinimo sibi pareatis et obediatis et respondeatis / in omnibus et per omnia prout baiulo dicte civitatis est consuetum pareri ac etiam / responderi iuxta dicte concessionis nostre continencia pleniorem.

Data Cesarauguste, / nonas augusti anno Domini Mº CCCº XL VIIIº.

Prior vidit.

Petrus de Gostemps mandato domine regine fecit / per priorem cancellarie.

50

1348, septiembre, 22 Zaragoza

La reina Leonor encarga al juez de Teruel que le envíe la documentación que, en el ejercicio de sus funciones como notario general, estaba encomendada a Rodrigo Diaz de Altarriba, recientemente fallecido.

ACA, Real Cancillería, registro 1562, f. 18v.

Alienora, etcetera, fideli suo iudici Turolii, salutem et gratiam.

Cum instrumenta super homagiis / nobis presentis per probos homines civitanei Turolii et aldearum ipsius, Tirasone et Iacce et / quorundam aliorum locorum nobis pro camera assignatorum recepta per Rodericum de Altariba, quondam / notarium generalem, valde necessaria multipliciter habeamus, propterea vobis dicimus et expresse / mandamus quatenus, visis presentibus, ipsa instrumenta, si in formam publicam redacta sunt, sub / vestri sigilli munimine interclusa <nobis> transmitere non tardetis si autem in formam publicam / redacta minime existunt protocolla eiusdem notarii ad manus vestras (revocatis?) eaque fidel[i] / in formam publicam redigi ilito faciatis. Et in hoc diligentiam omnimodam pre/beatis si nobis unquam placere cupitis et servire.

Data Cesaraugusta, Xº kalendas octobris anno / Domini Mº CCC XL octavo.

Prior vidit.

51

1348, septiembre, 25 Zaragoza

La reina Leonor confirma a Martín Sánchez de Atrosillo el nombramiento que le había hecho el rey de escribano de la ciudad de Jaca.

ACA, Real Cancillería, registro 1562, ff. 18v-19.

Nos Alienora, etcetera.

Attendentes illustrissimum dominum regem, virum et dominum nostrum ca/rissimum comisisse vobis, Martino Sancii de Atrossillo, scribaniam iusticiatus civitatis / Iacce cum carta sua eiusque sigillo pendenti munita continencia subsequentis:

[Inserta un documento de Pedro IV de 6 de septiembre de 1348]

Et / nunc, per dictum Martinum Sancii nobis humiliter extitit supplicatum ut preinserta concessionem / (tachado: comissionem) eiusdem scribanie dignaremur eidem de solita clementia confirmare. Nos, isti / supplicationi huic favorabiliter annuentes, prefatam comissionem, tamen habendo eandem iuxta / sui sentencie, ratificamus, laudamus, confirmamus et etiam approbamus.

Mandantes iusticie, iura/tis et probis hominibus dicte civitatis ac aliis omnibus quibuscumque [quod] vos pro scriptore / dicte scribanie habeant et teneant vobisque vel substituto vestro idoneo respondeant et responderi / faciant de iuribus assuetis, in cuius rei testimonium presentem inde fieri iussimus nostri si/gilli munimine roboratam.

Data Cesarauguste, VIIº kalendas octobris anno Domini millesimo trecentesimo / quadragesimo octavo.

Prior vidit.

Franciscus de Guardiolis mandato domine regine fecit per cancellariam.

52

1348, octubre, 4 Zaragoza

La reina Leonor ordena a los judíos de Teruel que abonen a Berenguer de Codinach, consejero y maestre racional, seis mil sueldos jaqueses que adeudaban a la Corona.

ACA, Real Cancillería, registro 1562, ff. 19-19v.

Dona Alienora, per la gracia de Deu regina d’Arago, etcetera, als adelentats e aliama dels / jueus de Terol, la sua gracia.

Be sabets vosaltres com sots obligats al amat / nostre Berenguer de Codinachs, conseller e maestre racional de la cort del senyor / rey, marit nostre molt car, en VI mille solidos jaccenses, los quals [in]digues de / part nostra e per nos li prometes de pagar sots certes e grans (ilegible) a cert / terme ia passat e dels quales nos vos faem apocha e los quals lo dit <en> Berenguer / nos presta ensemps ab maior quantitat per pagar an Francesch Marrades, / ciutada de Valencia, X mille solidos barchinonenses, los quals lo dit Francesch havia / prestats an Ramon (roto)avall, tresorer çaenrere nostre, a ops de quitacio de / les nostres compay(roto)s e per los quals lo dit çaenrera tresorer havia mos / en peyora al [dit] Francesch certes joyes del senyor rey a ell molt / c[a]res e de gran valor, les quals la dit[a quan]titat lo dit Berenguer no hagues / prestada ere(roto) en vill de perdre, la qual cosa fora gran dan del senyor rey / (roto) nostre.

Feem la dita paga (roto)aiats cordada al dit Berenguer en gran dan de aquell // (ilegible) del dit senyor rey e nostre esguardam lo servi, lo que lo dit Berenguer / (roto) al dit senyor rey e a nos en fer lo dito prest(o?)th e lo servi en lo / qual lo dit en Berenguer continuament esta, per co a vos e a cascu de vo[s] dehi / e manera fermament e espressa, sots pena de la nostra gracia e merce, que en contine[nt] / no constrastant les [ra]hons les quals novellament nos haues trameses / a dir per vostre missatger donets e paguets al dit en Berenguer ho a qui / ell volra los dits VI mille solidos jaccenses ensemps ab les panes en que li / sot(roto) correguts e daqui a avant li encorrerets per la dita raho e / ab dans (roto)nterres e messions.

En altra manera, de certa sciencia per la pre/sent <letra> al (roto) nostre de la dita ciutat de Terol o a son lo[ch]tinent e encara / an Guillermo Sotio, porter del senyor rey, dehim e manan (roto) vos e [c]ascu de / vos en perso[n]es e en bens forment e descreta ensemps o cas[cun <de vos>] per s[e] / costrenguem e forcem (mancha) [de] persones e en altra manera se[g]ons que / de drets reals es acustumat de fer, en tal manera quel dit en Berenguer <breument> haia / compliment de paga sobre totes les dites coses e que no haia raho de / clamarse al senyor rey ni a nos daquesta raho.

Certificam vos que per aquesta / raho daqui avant nous tal trametre missatgers per dir ne posar a nos / algu[nes] escuses, excepcions ne dilacions car (roto)ous seriem reebudes ni / pre(roto) axi como esser no ho deven e ay[t]ant com mas la dita paga alonga/rets de fer, aytant sera mes dampnatge vestre part quen desplaurets mes / avant que no havets al senyor rey e a nos e en altres affers no trobarets / ab nos aquella favor que havriets mester.

Dada en Çaragoça, quarto nonas octobris anno Domini Mº CCCº XLº octavo.

Prior vidit.

Franciscus (roto) [mandato domine regine] fecit per cancellariam.

53

1348, octubre, 6 Zaragoza

La reina Leonor confirma a Palacín, habitante de Jaca, el nombramiento que le había hecho el rey de escribano de esta ciudad.

ACA, Real Cancillería, registro 1562, ff. 19v.-20.

Nos Alienora, etcetera.

Attendentes illustrissimum dominum regem, virum et dominum nostrum / carissimum, subscriptam comissionem fecisse Palaçino, [fi]lio Petri Palaçini, // (ilegible) habitatoris civitatis Iacce, de scribania pedagii ipsius civitatis cum / litera sua eiusque sigillo sigillata subsequentis:

[Inserta un documento de Pedro IV de 30 de septiembre de 1348]

Nunc autem pro parte ipsius Palacini nobis extitit humiliter suppli/catum ut scribaniam ipsam memorato Palaçino dignaremur de benignitate soli[mus] / confirmare, nos igitur, supplicatione ipsa benigne suscepta, dictam comissionem / (roto) habendo eandem inserto sui seriem confirmamus, ratificamus et etiam aprobamus.

Man/dantes presentis serie universis et singulis pedagiariis, officialibus [et] subditis / nostris, presentibus et futuris, quod confirmationem, ratificationem et approbationem / nostram huius firmam formam habeant et observent et faciant per quospiam observari / et eidem de salario iuribus assuetis protinus responderi, in cuius rei testimonium / presentem fieri iussimus nostri sigilli munimine roboratam.

Datum Cesarauguste, pri/die nonas octobris anno Domini Mº CCCº XLº octavo.

Prior vidit.

Franciscus de Guardiolis mandato domine regine fecit per cancellariam.

54

1348, octubre, 8 Zaragoza

La reina Leonor convoca ante su presencia a Berenguer de Relat.

ACA, Real Cancillería, registro 1562, f. 20v.

Alienora, etcetera, fideli nostro Berengario de Rilato, salutem et gratiam.

Cum (ilegible) pro quibusdam / negociis honorem nostrum concernientibus necessarium habeamus, propterea volumus vobisque / dicimus et mandamus firmiter et expresse quatenus, omni mora postponita et reiecta, ad nos ubicumque fuerimus protinus veniatis hocque nullatenus immutetis seu etiam / difaris si nobis placere cupitis et servire.

Data Cesarauguste, [oct]avo idus / octobris anno Domini millesimo CCCº XLº octavo.

Prior vidit.

Franciscus de Guardiolis mandato (tachado: domine regine) / cancellerie domine regine.

55

1348, octubre, 8 Zaragoza

La reina Leonor se alegra del buen estado de salud de la infanta Constanza y le transmite que ella se encuentra igual.

ACA, Real Cancillería, registro 1562, f. 20v.

Alienora, etcetera, inclite infantisse Constancie, illustrissimi domini regis, viri et do/mini carissimi, nate tanquam filie, salutem et votive felicitatis incrementa.

Quia / ex tenore litere vestre nobis motuit de statu prospero et felici (roto)de ad gaudium / nec aumento novit Deus fuimus provocate eo quare de nobis auctoritate felicia / avide affectatis vobis presentis serie intimamus quod nos per Dei gratiam plena / potimur corporis sanitate, rogantes maternali <dilectione> ut quotiens ad id ingesserit / se facultas nos de persone vestre s(roto)tate litatorie velitis reddere certiores / quoniam id nobis summe gratum adveniet et regratiabimur vobis multum.

Datum Ce/sarauguste, octavo idus octobris anno Domini Mº CCCº XLº octavo.

Prior vidit.

Franciscus de Guardiolis mandato cancellarie domine regine.

56

1348, octubre, 10 Zaragoza

La reina Leonor encarga a Sancho García de Lizuan que le envíe información sobre las pérdidas valoradas en quince mil sueldos que se habían producido en Tarazona con motivo de las guerras que había en Aragón y de una licencia concedia al mercader zaragozano Fortunio Esquerre.

ACA, Real Cancillería, registro 1562, ff. 20v-21.

Alienora, etcetera, dilecto nostro Sanccio Garsie de Liçuan, salutem et dilectionem.

Pro / parte arrendatorum pedagii nostri civitatis Tirasone nobis extitit humiliter (tachado: suppli/cant) / intimatum quod anno presenti, propter discordiis et guerras que in regno / Aragonum extiterunt et quandam marcadam licenciam concessam Fortunio / Esquerre, mercatori Cesarauguste, fuerunt dapnificati [in] iure pedagii in / quantitate quinque milliarum solidorum iaccensium et ultra, quare [no]bis humiliter suppli/ca[vi]t ut in premissis dignaremur eis salubriter provideri.

Nos igitur, / volentes in hiis debite procederi prout decet, vobis dicimus et [man]damus / quatenus certificationem et informationem veridicam recipiatis solli// (ilegible); qua recepta, eandem nobis mittatis vestri sigilli munime interclusam / ut super hiis valeamus [d]ebite provideri. Nos enim vobis super hiis huius serie co/mittimus vices nostras.

Date Cesarauguste, sexto idus octobris anno Domini millesimo / CCCº XLº octavo.

Prior vidit.

Franciscus de Guardiolis mandato regine fecit per Bla[scus] / Ferdinandi de Heredia, consiliarium.

57

1348, octubre, 14 [Villar del Salz]

La reina Leonor encarga a Pedro Jiménez de Azlor, vecino de Jaca, que investigue la veracidad de una queja formulada por Tomás de Bailo y por Pedro Bergosa, colectores de las rentas por los derechos de paso en los puertos de Canfranc y Candanchú, por la que ambos protestaban de que este derecho había sido concedido por el rey a un mercader zaragozano, con la pérdida de ingresos que ello les suponía.

ACA, Real Cancillería, registro 1562, ff. 21-21v.

Alienora, etcetera, fideli suo Petro Eximini Açtor (sic), vicino civitatis Iacce, salutem et gratiam. /

Insinuationem nobis facta per Thomam de Vailo, emptorem pedagii dicte civitatis, et Petrum / Bergosa, emptorem pedagii portalis de Campfranch et de Campdalchu, percepimus pro anno / presenti quo ipsi emere iura dictorum pedagiorum pretextu marcandi et pignorandi licencie con/cesse per illustrissimum dominum regem virum et dominum nostrum carissimum Fortunio Esquerre, / vicino Cesarauguste, contra bona subditorum et districtualium nobilis comitis [Gui]xensis nec/non ratione [gu]errarum et dissensionum que in regno Aragonum multipliciter extiterunt et / occasione (roto)belle in dictis civitate et locis [pre]dicte contra quoscumque in eisdem (roto) / mercatori, afferentes ad instantiam Francisci de Medinaceli propter quadrigentos (ilegible) / circumvicine regno Aragonis ipsum regnum ingredi modo aliquo nequiverunt nec in/trandi sunt aus in eo aliquatenus hac de(ilegible), a quibus dicti pedagii et extractores / equorum ius colligitur et levatur, ex quibusquidem rationibus sive causis ac aliis prelibus ipsi / fuerunt (vasserunt?) non modicum da[m]pnificati seu etiam agravati.

Cum autem ad emendam / predictorum proculdubio asser(ilegible) teneri supplicaverunt nobis eis super hiis [e]x iusticie / debito provideri prout similibus hactenus existit, ut asserunt, fieri ass(roto) seu etiam / usitatum, nos igitur, eorum supplicationi favorabiliter annuentes, volentes super hiis ut con/venit providere, vobis dicimus et mandamus quatenus de et super premissis omnibus et singulis et / quolibet eorundem informationem et certificationem veridicam recipiatis sollicite atque / caute quam, cum eam receperitis, nostre curie protinus transmitatis sub vestri sigillo mu/nimine interclusam et super eis providere debito valeamus iuxta instrumento arrendationis dictorum / pedagiorum seriem et tenorem.

Interim (tachado: vero) vero, pendente informatione et certifica/tione predicta, nolumus quod ipsi arrendatores per (ilegible) aliquem alium collectorem per / nos ad hoc deputatum seu etiam depuntandum ad solvendum nobis seu alicui / (ilegible) nostri pre[textu] dictarum pedagiarum modo aliquo compellerent nisi in (roto)/tate de qua (roto) expediens videntur.

Nos enim vobis super predictis omnibus et singulis, // dependentibus seu emergentibus ac incidentibus quomodolibet ex eisdem co/mittimus plenarie vices nostras.

Data in loco de Vill(roto)alci, aldea Daroce, pridie idus / octobris anno Domini Mº CCCº XLº octavo.

Prior vidit.

Franciscus de Guardiolis mandato domine / regine fecit per cancellariam eiusdem.

Bibliografía

ALMEIDA RODRIGUES, Ana Maria Seabra de, “Un destin interrompu: Aliénor de Portugal, brève reine d’Aragon (1347-1348)”, Etudes Roussillonnaises. Revue d’Histoire et d’Archéologie Méditerranéennes, XXV (2013), pp. 89-96, [consulta: 3 de junio de 2019], disponible: https://www.academia.edu/3727859/Un_destin_interrompu_Ali%C3%A9nor_de_Portugal_br%C3%A8ve_reine_dAragon_1347-1348_

ARCHIVO DE LA CORONA DE ARAGÓN, La muerte en la Casa Real de Aragón. Cartas de condolencia y anunciadoras de fallecimientos (siglos XIII al XVI), Zaragoza, Institución “Fernando el Católico”, 2018, [consulta: 3 de junio de 2019], disponible: https://ifc.dpz.es/recursos/publicaciones/36/82/_ebook.pdf

BEAUCHAMP, Alexandra, “La conservación de las cartas de las reinas de Aragón del siglo XIV”, en JARDIN, Jean-Pierre; NIETO SORIA, José Manuel; ROCHWERT-ZUILI, Patricia y THIEULIN-PARDO, Hélène (coords.), Cartas de mujeres en la Europa medieval. España, Francia, Italia, Portugal (siglos XI-XV), Madrid, La Ergástula, 2018, pp. 69-88.

BELENGUER CEBRIÁ, Ernest, Vida y reinado de Pedro IV el Ceremonioso (1319-1387), Lleida, Milenio, 2015.

BLASCO MARTÍNEZ, Asunción; PUEYO COLOMINA, Pilar y NARBONA CÁRCELES, María, “La escritura hispano-gótica. La escritura gótica documental en la Corona de Aragón: escritura gótica aragonesa”, en GALENDE DÍAZ, Juan Carlos; CABEZAS FONTANILLA, Susana y ÁVILA SEOANE, Nicolás (coords.), Paleografía y escritura hispánica, Madrid, Síntesis, 2016, pp. 199-209.

CABRERA SÁNCHEZ, Margarita, “La muerte de los miembros de la realeza hispánica medieval a través de los testimonios historiográficos”, En la España medieval, 34 (2011), pp. 97-132, [consulta: 3 de junio de 2019], disponible: https://revistas.ucm.es/index.php/ELEM/article/download/36295/35141

COSTA I PARETAS, Maria Mercè, “Leonor de Portugal, reina de Aragón (1347-1348)”, Bracara Augusta, 41-42 (1965), pp. 93-101.

GARCÍA CASTÁN, Concha, Las reinas de Aragón, Zaragoza, Caja de Ahorros de la Inmaculada, 2000, [consulta: 3 de junio de 2019], disponible: https://www.fundacioncai.es/portal2006Files/UserFiles/File2/48.%20REINAS%20DE%20ARAGON.pdf

GIMENO BLAY, Francisco M., Escribir, reinar. La experiencia gráfico-textual de Pedro IV el Ceremonioso (1336-1387), Madrid, Abada Editores, 2006.

LÓPEZ DE MENESES, Amada, “Documentos acerca de la Peste Negra en los dominios de la Corona de Aragón”, en Estudios de Edad Media de la Corona de Aragón, 6 (1956), pp. 291-444.

MARTÍNEZ ORTIZ, José, “Una víctima de la peste, la reina doña Leonor”, en La Corona de Aragón en el siglo XIV. VIII Congreso de Historia de la Corona de Aragón. 1 a 8 de octubre de 1967, València, Sucesor de Vives Mora, 1969, tomo II, vol. I, pp. 9-25.

SEVILLANO COLOM, Francisco, “Apuntes para el estudio de la cancillería de Pedro IV el Ceremonioso”, Anuario de historia del Derecho español, 20 (1950), pp. 137-241, [consulta: 3 de junio de 2019], disponible: https://dialnet.unirioja.es/descarga/articulo/2051439.pdf

TASIS I MARCA, Rafael, Pere el Cerimoniós i els seus fills, Barcelona, Vicens Vives, 1957.


1 COSTA I PARETAS, Maria Mercè, “Leonor de Portugal, reina de Aragón (1347-1348)”, Bracara Augusta, 41-42 (1965), p. 93.

2 TASIS I MARCA, Rafael, Pere el Cerimoniós i els seus fills, Barcelona, Vicens Vives, 1957. Aunque podría entenderse en el caso de Leonor de Portugal por haber estado sólo un año en el trono, resulta también incomprensible que suceda lo mismo con su sucesora, Leonor de Sicilia, tercera mujer del rey y, por lo tanto, reina de Aragón en un periodo de tiempo tan dilatado como el comprendido entre 1349 y 1375.

3 GIMENO BLAY, Francisco M., Escribir, reinar. La experiencia gráfico-textual de Pedro IV el Ceremonioso (1336-1387), Madrid, Abada Editores, 2006.

4 BELENGUER CEBRIÁ, Ernest, Vida y reinado de Pedro IV el Ceremonioso (1319-1387), Lleida, Milenio, 2015. El libro tan sólo contiene seis alusiones a la reina Leonor.

5 MARTÍNEZ ORTIZ, José, “Una víctima de la peste, la reina doña Leonor”, en La Corona de Aragón en el siglo XIV. VIII Congreso de Historia de la Corona de Aragón. 1 a 8 de octubre de 1967, València, Sucesor de Vives Mora, 1969, tomo II, vol. I, pp. 9-25.

6 GARCÍA CASTÁN, Concha, Las reinas de Aragón, Zaragoza, Caja de Ahorros de la Inmaculada, 2000, pp. 80-84, [consulta: 3 de junio de 2019], disponible: https://www.fundacioncai.es/portal2006Files/UserFiles/File2/48.%20REINAS%20DE%20ARAGON.pdf

7 ALMEIDA RODRIGUES, Ana Maria Seabra de, “Un destin interrompu: Aliénor de Portugal, brève reine d’Aragon (1347-1348)”, Etudes Roussillonnaises. Revue d’Histoire et d’Archéologie Méditerranéennes, XXV (2013), pp. 89-96, [consulta: 3 de junio de 2019], disponible: https://www.academia.edu/3727859/Un_destin_interrompu_Ali%C3%A9nor_de_Portugal_br%C3%A8ve_reine_dAragon_1347-1348_

8 CABRERA SÁNCHEZ, Margarita, “La muerte de los miembros de la realeza hispánica medieval a través de los testimonios historiográficos”, En la España medieval, 34 (2011), p. 105, [consulta: 3 de junio de 2019], disponible: https://revistas.ucm.es/index.php/ELEM/article/download/36295/35141

9 GARCÍA CASTÁN, Concha, Las reinas..., p. 81.

10 COSTA I PARETAS, Maria Mercè, “Leonor de Portugal..., p. 95.

11 BELENGUER CEBRIÁ, Ernest, Vida y reinado..., p. 89.

12 MARTÍNEZ ORTIZ, José, “Una víctima..., p. 21.

13 BEAUCHAMP, Alexandra, “La conservación de las cartas de las reinas de Aragón del siglo XIV”, en JARDIN, Jean-Pierre; NIETO SORIA, José Manuel; ROCHWERT-ZUILI, Patricia y THIEULIN-PARDO, Hélène (coords.), Cartas de mujeres en la Europa medieval. España, Francia, Italia, Portugal (siglos XI-XV), Madrid, La Ergástula, 2018, pp. 69-88.

14 Antes de Leonor de Portugal y hablando sólo del siglo XIV, tan sólo Blanca de Anjou (primera mujer de Jaime II) o la infanta Teresa de Entenza (fallecida antes de que Alfonso IV llegara al trono) tienen registros conservados. Ni siquiera la primera mujer de Pedro IV, María de Navarra, parece haber tenido contactos con la escritura, lo que evidencia las enormes desigualdades en este tema entre unas y otras.

15 Las tiras de papel que se han utilizado para fortalecer las partes más endebles cubren, en más de una ocasión, algunas palabras o incluso los signos de abreviaturas que aparecen en la parte superior de dichas palabras, lo que conduce a ambigüedades de resolución y de interpretación.

16 BLASCO MARTÍNEZ, Asunción; PUEYO COLOMINA, Pilar y NARBONA CÁRCELES, María, “La escritura hispano-gótica. La escritura gótica documental en la Corona de Aragón: escritura gótica aragonesa”, en GALENDE DÍAZ, Juan Carlos; CABEZAS FONTANILLA, Susana y ÁVILA SEOANE, Nicolás (coords.), Paleografía y escritura hispánica, Madrid, Síntesis, 2016, pp. 199-209.

17 BEAUCHAMP, Alexandra, “La conservación..., p. 73.

18 Puede inducir a error el hecho de que se conserve un documento, en teoría del 12 de enero de 1348, en el que la reina Leonor escribió a los hombres buenos de Zaragoza transmitiéndole un mensaje de “el senyor rey de Castiella, nuestro hermano” (Archivo de la Corona de Aragón (ACA), Real Cancillería, cartas reales, Pedro IV, nº 4690). Sin embargo, considerando que Leonor de Portugal no era hermana del rey de Castilla, Alfonso XI, tan sólo puede referirse a Leonor de Castilla, la que había sido madrastra del Ceremonioso y que había perdido su condición de reina al subir éste al trono aragonés en 1336.

19 Especialmente, COSTA I PARETAS, Maria Mercè, “Leonor de Portugal..., pp. 100-101 y ALMEIDA RODRIGUES, Ana Maria Seabra de, “Un destin..., pp. 94-95.

20 ACA, Real Patrimonio, Maestre Racional, Volúmenes, Serie general, 457.

21 El regular estado de conservación en el que se encuentra el registro provoca que haya numerosos fragmentos perdidos y/o ilegibles. Cuando lo que falta o está borroso puede reconstruirse hipotéticamente por tratarse de una palabra, expresión o fórmula conocida, lo he indicado mediante corchetes. Cuando se trata de lecturas dudosas, he optado por utilizar los paréntesis y un interrogante.

En cuanto al uso de “t” y “c”, lo he respetado sin recurrir a la unificación que proponen las normas de la Comisión Internacional de Diplomática en palabras latinas tales como “dominatione” y “dominacione”, puesto que creo que esta práctica, especialmente en diplomas donde ambas letras se distinguen perfectamente, permite mantener mejor la fidelidad a la fuente.

Finalmente, como una elección personal, he hecho constar en las regestas los nombres oficiales de cada localidad, ya sea en español, en catalán o en valenciano según corresponda.

22 La infanta Constanza tenía en estos momentos cinco años de edad, por lo que o bien se trataba de una carta escrita por una niña o bien fue redactada por alguien que estuviera a su cuidado.

23 Una mancha impide descifrar el topónimo. Ciertamente, no parece muy lógico que se trate de Avignon si se tiene en cuenta que esta ciudad está en el interior. En todo caso, no puede descartarse la navegación hasta algún puerto del sur de Francia (quizá Marsella) y la posibilidad de continuar el viaje por tierra.

24 Una rotura impide leer el número que se anotó antes de hacer referencia a los idus, por lo que sólo puede indicarse que la fecha tenía que estar comprendida entre todos aquellos cuya referencia son los idus de abril. En todo caso, el mismo día de los idus, esto es, el 13 de abril queda descartado al haber un apreciable espacio entre el topónimo y la palabra idus que no hubiera existido de haber sido el mismo día 13.

25 Identifico a este personaje, mucho menos conocido que el resto de los miembros de la cancillería regia, basándome en la alusión que Francisco Sevillano hizo de un tal Bartolomé Sirvent, de quien tampoco proporcionó demasiado datos: SEVILLANO COLOM, Francisco, “Apuntes para el estudio de la cancillería de Pedro IV el Ceremonioso”, Anuario de historia del Derecho español, 20 (1950), pp. 199 y 201, [consulta: 3 de junio de 2019], disponible: https://dialnet.unirioja.es/descarga/articulo/2051439.pdf